هپاتیت B بیماری کبدی است که می تواند از یک بیماری خفیف تا یک بیماری جدی و مادام العمر گسترده باشد. ویروس هپاتیت B باعث التهاب کبد می شود که ممکن است به سرطان کبد، نارسایی کبدی و حتی مرگ منجر شود. هپاتیت B به دو نوع حاد و مزمن تقسیم میشود.
آزمایش هپاتیت B و سایر انواع هپاتیت و بیماری های کبدی در شبکه آزمایشگاهی رصد قابل انجام است. شما میتوانید به آزمایشگاه پاتوبیولوژی رصد مراجعه نموده یا برای انجام نمونه گیری در محل با این آزمایشگاه تماس بگیرید.
مراحل مختلف ابتلا به هپاتیت B عبارتند از:
عفونت حاد: وجود نشانههای مخصوص بیماری به همراه آزمایش مثبت.
عفونت مزمن: عفونت ماندگار به همراه آزمایش مثبت و التهاب کبد.
ناقل: عفونت ماندگار بدون التهاب کبد (ناقل کسی است که از لحاظ ظاهری سالم به نظر می‌رسد ولی ویروس را در بدن خود حمل میکند و میتواند پتانسیل آلودگی افراد را داشته باشد).
عفونت بهبود یافته: هیچ نشانه‌ای از هیچ‌گونه عفونت با HBV وجود ندارد، آزمایش HBV DNA منفی است و نشانه‌ای از التهاب کبد وجود ندارد.
علائم بالینی هپاتیت B چیست؟
در برخی موارد، افراد مبتلا به هپاتیت B ممکن است بدون علامت یا دارای نشانههای خفیف باشند. با این حال، 70 درصد مبتلایان علائم حاد هپاتیت B را نشان می دهند.
علائم هپاتیت B عبارتند از:
• تب
• خستگی
• از دست دادن اشتها
• تهوع یا استفراغ
• درد شکمی
• ادرار تیره
• درد مفاصل
•زردی
• نقص عملکرد کبد
زمانی که کبد درگیر بیماری میشود از تجزیۀ سموم و ضایعات بدن ناتوان میگردد و در این حالت قادر نیست این محصولات اضافی را از بدن دفع نماید. یکی از این محصولات بیلی‌روبین است که باعث زردی میشود. در این حالت آنزیم‌های کبدی نیز افزایش مییابند.
به طور متوسط، علائم هپاتیت B سه ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، ظاهر میشود. اما ممکن است علائم از 6 هفته تا 6 ماه پس از تماس با ویروس نیز ظاهر شوند. علائم ممکن است چند هفته یا حداکثر 6 ماه طول بکشند. انتقال از یک فرد آلوده به یک فرد سالم، حتی زمانی که علائم وجود نداشته باشد نیز امکان پذیر است.
راههای انتقال هپاتیت B چیست؟
1- از طریق مادر آلوده به نوزاد خود
۲- تماس جنسی محفاظت نشده
۳- تماس با زخمها و یا خون آلوده فرد مبتلا به هپاتیت B
۴- سوراخ کردن غیر بهداشتی گوش، حجامت و خالکوبی
۵-به اشتراک گذاشتن مسواک، تیغ، ناخنگیر، ریش تراش و یا حوله فرد مبتلا
۶-استفاده از سوزنهای مشترک برای تزریق مواد مخدر
۷-در مطب های دندانپزشکی که اصول بهداشت رعایت نمیشود
۸-از طریق دریافت فرآوردههای خونی آلوده (امروزه نادر است)
هپاتیت B از طریق ظروف، تغذیه با شیر مادر، آغوش گرفتن، بوسیدن، دست دادن، سرفه کردن یا عطسه کردن گسترش نمییابد.
تشخیص هپاتیت B چگونه انجام می شود؟
آزمایش هپاتیت B با گرفتن نمونه خون کوچک و بررسی آنتیبادی و آنتیژن ویروس انجام میشود. تشخیص عفونت هپاتیت B اولیه برای جلوگیری از عوارض بهداشتی بسیار مهم است. انجام این آزمایش به آمادگی خاصی نیازی ندارد.
اگر چه احتمال تشخیص هپاتیت B، سه هفته بعد از تماس با ویروس امکان پذیر است، اما پزشکان توصیه میکنند که این آزمایش حداقل شش هفته پس از تماس با ویروس انجام شود تا نتیجه آزمایش دقیقتر باشد.
تمام آزمایشهای مربوط به هپاتیت B و زیر مجموعه‌هایش باید منفی باشند. آزمایش HBs Ab در صورتی‌که واکسیناسیون علیه ویروس هپاتیت انجام شود و پاسخ بدن را به همراه داشته باشد، مثبت خواهد شد.
آزمایش HBV DNA: این آزمایش میتواند تعداد ویروس موجود در خون بیمار محاسبه کند و آن را با عدد بیان نماید. همچنین میتواند تشخیص دهد که ویروس در مرحلۀ تکثیر می‌باشد یا خیر. این آزمایش ریسک تخریب کبد را نیز مشخص میکند.
اگر از مدت آلودگي اطلاعي موجود نباشدHBcAb- IgM ، باید بررسی شود. مثبت بودن آن معرف حاد بودن آلودگي (كمتر از 6 ماه) و منفي بودن آن معرف مزمن بودن آلودگي (بيشتر از 6 ماه) ميباشد.
در بيماران مبتلا به HBsAg مزمن، تستهاي بررسی عملکرد كبدي (LFT) باید انجام شوند. اختلال در آنزيمهای کبدی به خصوص بالا بودن ALT معرف هپاتيت مزمن ميباشد و در صورت طبيعي بودن معرف حامل بودن(Carrier) بیمار ميباشد.
مهمترين خطر هپاتیت B مزمن، افزایش احتمال ابتلا به سرطان كبد ميباشد. به همين دليل افراد مبتلا بايد سالانه از اين نظر کنترل شوند. بهترين روش کنترل بیماران اندازه گيري AFP(آلفا فتوپروتئین) به همراه سونوگرافي از كبد است كه به خصوص در بيماران مسن بايد سالانه انجام شود.
در مجموع برای افراد مبتلا به هپاتیت مزمن انجام آزمايشهايAST/ALT،BIL(d, ind) ،ALK Ph ،PT ،Alb/Globulin ،Hbe Ag ،AFP توصیه میشود.
در صورت طبيعي بودن تمام آزمايشهاي فوق، بيمار حامل آنتيژن (Carrier) تلقي میگردد.
در صورت ابتلای مادر باردار به این ویروس، ابتدا باید آزمایشهای كبدي (LFT) انجام شود و در صورت طبيعي بودن بيمار حامل ويروس تلقي ميگردد. مهمترين خطري كه جنين را تهديد ميكند انتقال ويروس است. اگر در اين بيماران Hbe Ag نيز مثبت باشد و يا اگر مادر باردار در سه ماه سوم حاملگي به هپاتيت B مبتلا گردد شانس انتقال آلودگي به شدت افزايش پیدا میکند. براي پيشگيري از انتقال ويروس در اين دو گروه از بيماران بايد به محض تولد نوزاد علاوه بر واكسن هپاتیت B، ایمنوگلوبولین 0/5CC) HBIG عضلاني در موقع تولد) نیز به نوزادان تزريق گردد. در بيماران Hbe Ag منفي شانس انتقال آلودگي خيلي كم است و فقط تزريق واكسن به نوزاد كافي است.
درمان هپاتیت B به چه صورت انجام می شود؟
متاسفانه درمان خاصی برای هپاتیت B وجود ندارد، توصیه پزشکان به افراد مبتلا به هپاتیت B شامل: استراحت کافی، تغذیه و مصرف مایعات، و همچنین نظارت دقیق بر سلامت کبد و سلامت کلی فرد است. هپاتیت B بدون درمان یا نظارت دقیق، میتواند منجر به نارسایی کبدی، سیروز، سرطان کبد و حتی مرگ شود.
پیشگیری از هپاتیت B چگونه است؟
سازمان بهداشـت جهـاني تاكيـد بـر گنجانـدن واكسن هپاتيت B در برنامـه گسـترش ايمـن سـازي كشورها دارد. بسياري از كشـورهاي عضـو سـازمان بهداشـت جهاني به اين توصيه عمل نموده و اين واكسـن را بـه برنامـه واكسيناســيون معمــول خــود در دوران كــودكي وبــراي كليــه نوزادان اضافه نمودهاند. چرا كه اين واكسن بهترين نتيجـه و بالاترين حد ايمني را در نوزادان و شيرخواران ايجاد مي كند. با بالا رفتن سـن، بخصـوص در افـراد مسـن، ميـزان ايمنـي بخشــي ايـــن واكســـن كـــاهش مـــي يابـــد.
تزریق واکسن در سه نوبت (نوبـت اول در زمـان مراجعه، نوبت دوم يك مـاه بعـد، نوبـت سـوم شـش مـاه بعـد از تزریق اول) صورت میگيرد.
منابع:
کتاب بیماریهای منتقل شونده از راه جنسی، ترجمه گروه علمی شبکه آزمایشگاهی رصد