ترومبوز ورید عمقی (DVT) یک لخته خون است که در ورید عمقی رخ می دهد. یعنی سیاهرگی که روی سطح پوست نباشد. DVT می تواند در هر جایی رخ دهد، اما اغلب در ساق پا دیده می شود.
اگر خون خیلی آهسته در عروق حرکت کند، می تواند باعث ایجاد توده ای از سلول های خونی به نام لخته شود. هنگامی که یک لخته خون در ورید عمقی تشکیل می شود، باعث وضعیتی می شود که آن را ترومبوز ورید عمقی (DVT) می نامند. این اتفاق اغلب در قسمت پایین ساق پا، ران یا لگن اتفاق می افتد. اما می تواند در سایر قسمت های بدن نیز رخ دهد. در این مقاله که یکی از بهترین آزمایشگاه های شرق تهران تهیه شده، به علل و درمان و تشخیص این بیماری پرداخته شده است. برای انجام آزمایشات تشخیصی این بیماری میتوانید به آزمایشگاه پاتولوژی رصد مراجعه بفرمایید.
DVT می تواند منجر به مشکلات عمده شود. در برخی موارد ممکن است کشنده باشد. به همین دلیل است که باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
علائم و نشانه های ترومبوز ورید عمقی چیست؟
- تورم پا یا بازو که ناگهانی ظاهر می شود
- درد هنگام ایستادن یا راه رفتن
- گرما در ناحیه ای که درد دارد
- رگهای متورم
- پوستی که قرمز یا آبی به نظر می رسد
اگر یک لخته خون آزاد شود و در جریان خون حرکت کند، می تواند در عروق ریوی گیر کند. این بیماری را آمبولی ریه یا PE نام دارد که می تواند کشنده باشد.
علائم PE عبارتند از:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه که با تنفس عمیق بدتر می‌شود
- سرفه خونی
- افزایش ضربان قلب
علل DVT و عوامل خطر بروز آن عبارتند از:
- سن: DVT می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما خطر بروز آن بعد از 40 سالگی بیشتر است.
- نشستن برای مدت طولانی: وقتی برای مدت طولانی می نشینید، ماهیچه های ساق پا شل می مانند. این باعث می شود که خون به سختی در گردش باشد یا حرکت کند. پروازهای طولانی یا ماشین سواری می تواند فرد را در معرض خطر قرار دهد.
- استراحت در رختخواب: مانند زمانی که فرد برای مدت طولانی در بیمارستان بستری است، این امر می تواند عضلات را ثابت نگه دارد و احتمال DVT را افزایش دهد.
- بارداری: حمل نوزاد فشار بیشتری بر وریدهای پا و لگن وارد می کند. علاوه بر این، لخته می تواند تا 6 هفته پس از زایمان اتفاق بیفتد.
- چاقی: افراد با شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30 شانس بیشتری برای DVT دارند.
- برخی بیماری ها: مانند بیماری روده تحریک پذیر، سرطان و بیماری قلبی همگی می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
- برخی از اختلالات خونی ارثی: برخی از بیماری‌هایی که در خانواده‌ها وجود دارند می‌توانند خون را غلیظ‌تر از حد طبیعی کنند یا باعث لخته شدن آن بیش از حد معمول شوند.
- آسیب به ورید: می تواند ناشی از شکستگی استخوان، جراحی یا آسیب های دیگر باشد.
- سیگار: باعث می شود سلول های خونی چسبنده تر از آنچه باید باشند. همچنین به پوشش رگ های خونی آسیب می رساند که باعث می شود که لخته ها راحت تر تشکیل شوند.
- قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی جایگزین: استروژن موجود در اینها توانایی خون را برای لخته شدن افزایش می دهد.
- عفونت در خون، وریدها یا جاهای دیگر می تواند منجر به DVT شود.
- التهاب: می تواند به دلیل عفونت، جراحی، جراحت، یا هر علت دیگر رخ دهد.
- کلسترول بالا
تشخیص DVT چگونه انجام می شود؟
برای تشخیص DVT، پزشک از در مورد علائم سوال خواهد کرد. همچنین معاینه فیزیکی انجام خواهید داد تا نواحی تورم، حساسیت یا تغییر در رنگ پوست را بررسی کند.
آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص یا رد لخته خون عبارتند از:
آزمایش خون D-dimer: D dimer نوعی پروتئین است که توسط لخته های خون تولید می شود. تقریباً در همه افراد مبتلا به DVT شدید، سطح خونی D دایمر را افزایش یافته است. یک نتیجه طبیعی در آزمایش D-dimer اغلب می تواند به رد PE کمک کند.
سونوگرافی داپلر: سونوگرافی یک روش غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از چگونگی جریان خون در رگ های خونی استفاده می کند. سونوگرافی داپلر روش استاندارد برای تشخیص DVT است. برای این روش، تکنسین به آرامی یک مبدل را روی پوست در ناحیه مورد مطالعه حرکت می دهد. گاهی اوقات یک سری سونوگرافی در طی چند روز انجام می شود تا مشخص شود که آیا لخته خون در حال رشد است یا لخته جدیدی در حال ایجاد است.
ونوگرافی: نوعی رنگ به ورید بزرگی در پا یا مچ پا تزریق می شود. اشعه ایکس تصویری از وریدهای پا ایجاد می کند تا لخته ها را جستجو کند. این آزمایش تهاجمی است، بنابراین به ندرت انجام می شود. آزمایشات دیگر، مانند سونوگرافی، اغلب ارجحیت دارند.
اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): این آزمایش ممکن است برای تشخیص DVT در وریدهای شکم انجام شود
DVT چگونه درمان می شود؟
هدف پزشک از درمان این است که از بزرگ شدن یا شکستن لخته خون و رفتن به سمت ریه ها جلوگیری کند. آنها همچنین می خواهند شانس ابتلای مجدد را کاهش دهند.
درمان را می توان به یکی از سه روش زیر انجام داد:
دارو: رقیق‌کننده‌های خون رایج‌ترین داروهایی هستند که برای درمان DVT استفاده می‌شوند. آنها توانایی لخته شدن خون را کاهش می دهند. ممکن است لازم باشد آنها را به مدت 6 ماه مصرف کنید. اگر علائم شدید باشد یا لخته خون بسیار بزرگ باشد، ممکن است پزشک دارویی قوی برای حل کردن آن تجویز کند. این داروها که ترومبولیتیک نامیده می شوند، که عوارض جانبی جدی مانند خونریزی ناگهانی دارند. به همین دلیل است که آنها اغلب تجویز نمی شوند.
فیلتر ورید اجوف تحتانی (IVC): اگر نمی‌توانید رقیق‌کننده خون مصرف کنید یا دارو کمکی به درمان نمی‌کند، پزشک ممکن است یک فیلتر کوچک مخروطی شکل را در داخل ورید اجوف تحتانی قرار دهد. ورید اجوف تحتانی بزرگترین رگ بدن است. این فیلتر می تواند لخته های بزرگ را قبل از رسیدن به ریه ها جذب کند.
جوراب های فشرده: این جوراب‌های مخصوص از ناحیه مچ پا بسیار تنگ هستند و با رسیدن به زانو گشادتر می‌شوند. این فشار مانع از تجمع خون در رگ ها می شود.
آیا می توان از DVT جلوگیری کرد؟
تغییرات ساده در سبک زندگی ممکن است به کاهش احتمال ابتلا به DVT کمک کند. رعایت نکات زیر میتواند در پیشگیری از DVT موثر باشد:
سیگار را ترک کنید، وزن کم کنید و فعال شوید.
معاینات منظم انجام دهید. و اگر پزشک دارویی برای کنترل یک مشکل تجویز کرده است، آن را طبق دستور مصرف کنید.
زیاد ننشینید، اگر 4 ساعت یا بیشتر سفر می کنید، برای خم شدن و کشش عضلات ساق پای خود استراحت کنید. اگر در پرواز هستید، هر ساعت در راهروی هواپیما راه بروید. در رانندگی های طولانی با ماشین، هر 2 ساعت یک بار توقف کنید و کمی راه بروید. لباس های گشاد بپوشید و آب فراوان بنوشید.
برای مراقبت های بعد از جراحی یا پزشک مشورت کنید. آنها ممکن است به شما پیشنهاد کنند که جوراب های فشاری بپوشید یا از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنید.
عوارض و پیش آگهی DVT چیست؟
بیش از نیمی از افراد مبتلا به DVT به دلیل آسیب به ورید پا (سندرم پس از ترومبوتیک) که در آن خون بیش از حد طولانی باقی می ماند (نارسایی مزمن وریدی) عوارض طولانی مدت خواهند داشت. ممکن است متوجه درد، تورم و قرمزی شوید که در صورت عدم درمان زودهنگام می تواند منجر به زخم های باز شود. با گذشت زمان، این امر می تواند انجام فعالیت های روزانه و حتی راه رفتن را سخت تر کند.
بزرگترین نگرانی برای لخته شدن خون، آمبولی ریه است. اگر لخته خیلی بزرگ نباشد و درمان مناسب و به اندازه کافی سریع انجام شود، ممکن است از این وضعیت بهبود پیدا کنید، اگرچه ممکن است آسیب طولانی مدت ریه وجود داشته باشد.
حدود یک سوم افرادی که DVT یا PE داشته اند در معرض خطر بالاتری برای یک حادثه دیگر هستند.
منابع: