بيش از يك قرن است كه از آزمايش سرعت رسوب گلبولي یا ESR استفاده مي شود. اگر لوله آزمایش حاوي خون و ماده ضد انعقاد باشد وبه صورت عمودي قرار گيرد تحت تأثير نيروي جاذبه زمين اريتروسيت ها یا گلبولهای قرمز رسوب كرده كه ميزان رسوب آن در عرض يك ساعت به عنوان سرعت رسوب گلبولي خوانده مي شود. انجام این آزمایش به ناشتایی یا آمادگی خاص دیگری نیاز ندارد.
برای هماهنگی نمونه گیری در منزل برای انجام آزمایشات خود با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک رصد تماس بگیرید.
آزمایش ESR به وسیلۀ بررسی رسوب گلبولهای قرمز، درجه التهاب موجود در بدن را نشان میدهد. وجود پروتئین‌های خاصی به اسم پروتئین‌های فاز حاد و ایمونوگلوبولین‌ها در خون که در شرایط التهاب افزایش می‌یابند باعث می‌شوند تا گلبولهای قرمز با سرعت بیشتری رسوب کنند. سرعت رسوب گلبول‌ها در بیماری‌های خود ایمنی نیز افزایش می‌یابد. آزمایش ESR آزمایش ارزان، آسان، غیر اختصاصی و سریع است که کمک زیادی در تشخیص عفونتها و التهاب به پزشک می‌نماید. به این علت این آزمایش را غیر اختصاصی می‌نامیم چون با افزایش بیشتر سرعت رسوب گلبول‌ها پزشک نمی‌تواند به طور دقیق تشخیص دهد که التهاب در کجای بدن واقع شده و دلیل اصلی آن چیست و نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد. به همین علت این آزمایش به تنهایی درخواست نمی‌شود. در افرادی که تعداد گلبولهای قرمزشان پایین‌تر از حد طبیعی می‌باشد ESR در آنها افزایش می‌یابد. تغییر شکل در گلبولهای قرمز (گلبولهای داسی شکل) نیز می‌تواند باعث کاهش ESR شود.
اين تست در موارد مشاهده علائمی مبنی بر التهابات و يا بدخيمی ها و همچنين علائم مربوط به رماتيسم مفصلی مانند درد و ورم مفاصل در خواست ميشود ولی اين تست غير اختصاصی است و حتما همراه با ساير تستهای ارزشمند و کمک کننده به تشخيص نهايی درخواست ميشود. همچنين بعد از تشخيص بيماری اين تست به منظور ارزيابی ميزان پاسخ به درمان در فرد بيمار به صورت دوره ای درخواست ميشود که کاهش ESR از مقدار قبلی نشانه ای از بهبودی و افزايش مجدد آن نشانه ای از عود بيماری است.
آزمایشات دیگری که همراه با ESR درخواست ميشوند:
CRP: یکی از پروتئينهای فاز حاد است که مثل ESR يک تست ارزشمند در موارد التهابات محسوب ميشود و حتی اين تست از ESR ارزشمندتر است چون به محض بروز هر گونه التهابی در بدن افزايش پيدا ميکند و به محض کاهش التهاب و بهبودی ميزان آن کاهش پيدا ميکند. بنابراين علی رغم غير اختصاصی بودنش از حساسيت بالایی برخوردار است. از اين رو معمولا همراه با تست ESR تست CRP هم انجام ميشود.
ساير تستهای همراه با ESR بنا به علائم بيمار شامل آزمایش RF به منظور بررسی رماتيسم مفصلی، تست ANA و ساير تستهای اتوايميون به منظور بررسی اختلالات اتوايميون، اندازه گيری سطح فيبرينوژن، الکتروفورز پروتئين سرم، CBC و ساير تستها هستند.
موارد افزايش ESR:
افزايش ESR نشانه ای از افزايش گلبولينها و يا فيبرينوژن پلاسما بوده و نياز به بررسی های بيشتری دارد.
افزايش خفيف در التهابات خفيف و جزئی، حاملگی و آنمی رخ میدهد. در آنمی ها به دليل اينکه ميزان گلبولهای قرمز کم ميشود دافعه بين اين سلولها کمتر از حالت عادی شده و بنابراين ميزان رسوب افزايش پيدا ميکند. در حالی که در پلی سيتمی به دليل افزايش در تعداد اريتروسيتها دافعه بين سلولی بيشتر شده و اين امر باعث کاهش رسوب و کاهش ESR ميشود
افزايش شديد اين تست ميتواند بيانگر افزايش در پروتئين های خون از جمله گلبولينها باشد. افزايش گلبولينها در مواردی مثل عفونتها، مولتيپل ميلوما و رماتيسم مفصلی ديده ميشود.
در زنان معمولا ميل به افزايش در ESR بيشتر بوده و در دوران قاعدگی و بارداری ميزان آن افزايش پيدا ميکند.
برخی داروها از جمله دکستران، متيل دوپا، تئوفيلين، پني سيلين و داروهای پيشگيری از بارداری خوراکی باعث افزايشESR ميشوند.
موارد کاهش ESR:
گاهی در پلی سيتمی، لکوسيتوز و ناهنجاری گلبولهای قرمز مانند کم خونی داسی شکل کاهش ESR ديده ميشود. همچنين داروهايی مثل آسپيرين، کورتيزون و کينيون باعث کاهشESR ميشوند.
منابع: