✔️آنالیز ادرار به معنی بررسی و آنالیز فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی ادرار است. استفاده از نوار تست ادرار در بررسی نتایج آنالیز ادرار از سال ۱۹۵۶ به صورت تجاری مرسوم شد. در بررسی و آنالیز ادرار علاوه‌بر مشخصات ظاهری یا فیزیکی باید به محتوای شیمیایی و بررسی سدیمان یا ته‌نشست ادرار توجه کرد.
آنالیز ادرار چیست؟
🔰 ویژگی‌های فیزیکی مورد آزمایش در آنالیز ادرار
رنگ (Colour)
✔️یکی از مولفه‌های مورد بررسی در آنالیز ادرار ، رنگ ادرار است. رنگ ادرار توسط محتوای شیمیایی آن، غلظت و نیز pH ادرار تعیین می‌شود. ادرار کدر اغلب نتیجه حضور املاح فسفات است که معمولا نرمال تلقی می‌شود و یا به دلیل وجود لکوسیت و باکتری است (که اغلب غیرطبیعی می‌باشد).
✔️رنگ ادرار می‌تواند به دلیل آلکاپتونوری سیاه باشد. در پورفیری حاد متناوب، ادرار به رنگ قرمز دیده می‌شود.
✔️برخی از مواد شیمیایی و داروها می‌توانند ادرار را به رنگ سبز درآورند. اما رنگ سبز ادرار می‌تواند به دلیل عفونت با باکتری پسودموناس و یا به دلیل دفع پیگمان‌های صفراوی باشد.
✔️رنگ قرمز ادرار در غیاب گلبول قرمز ته‌نشست ادرار، معمولا نشانه هموگلوبین آزاد یا میوگلوبین است. ادرار قرمز نارنجی یکی از نشانه‌های شناخته شده مصرف ریفامپین است. در میان علت‌های آندوژن، پیگمان‌های صفراوی از شایع‌ترین علت‌های ادرار نارنجی است.
وزن مخصوص ادرار (Specific gravity)
✔️تعیین وزن مخصوص ادرار یکی از آسان‌ترین روش‌های بررسی اسمولالیتی ادرار است. اما در مورد دقت و موثر بودن این روش شک وجود دارد. اندازه‌گیری وزن مخصوص ادرار با نوار ادرار، به قدرت یونی موجود در ادرار بستگی دارد. وزن مخصوص ادرار بیانگر نسبت املاح محلول به حجم کلی است و به این ترتیب بیانگر غلظت ادرار می‌باشد.
✔️محدوده طبیعی برای وزن مخصوص ادرار بین ۱/۰۰۳ تا ۱/۰۳۰ و تحت تاثیر پروتئین، قند، مانیتول، دکستران، مواد حاجب رادیوگرافی و دیپورتیک‌ها تغییر می‌کند.
🔰 ویژگی‌های شیمیایی مورد بررسی در آنالیز ادرار
مقدار pH ادرار
✔️معمولا نشانگر دوگانه (بروم تیمول آبی و متیل قرمز (Methyl red & Bromthymol Blue)) در نوارهای ادرار برای بررسی pH به کار می‌روند. محدوده طبیعی برای pH ادرار ۴/۵ الی ۷/۸ می‌باشد. ادرار قلیایی با pH بیشتر از ۷ در عفونت‌های ادراری با ارگانیسم‌های تجزیه‌کننده اوره مثل پروتئوس دیده می‌شود. pH کمتر از ۵ معمولا در اسیدوز متابولیک رخ می‌دهد.
بیلیروبین
✔️تنها بیلیروبین کنژگه در ادرار دفع می‌شود، بنابراین نتیجه مثبت این تست در ادرار می‌تواند در یرقان‌های انسدادی یا آسیب‌های هپاتوسلولار دیده شود. در همولیز اوروبیلینوژن در ادرار اغلب مثبت است نوار ادرار نسبت به بیلیروبین بسیار حساس است و مقادیر بسیار کم آن را (۰٫۰۵ mg/dl) ارزیابی می‌کند.
لکوسیت استراز و نیتریت
✔️در کودکان غربالگری برای تعیین باکتری در ادرار مورد توافق همه قرار نداد. آکادمی کودکان آمریکا انجام تست‌های غربالگری ادرار را در دوران شیرخوارگی ابتدا و انتهای طفولیت و نوجوانی پیشنهاد کرده است. روش استراز بر پایه آزاد شدن آنزیم‌های استراز از طریق گرانولوسیت‌های موجود در ادرار استوار است. نتایج مثبت می‌تواند در آلودگی با ترشحات واژینال هم دیده شود. مقادیر بالای گلوکز، آلبومین، اسید آسکوربیک، سفالوتین و اگزالات در ادرار می‌تواند این واکنش را مهار کند. باکتری‌های موجود در ادرار نیترات را به نیتریت تبدیل می‌کند. ورزن مخصوص بالای ادرار و وجود آسکوربیک اسید در نتایج این تست ایجاد اشکال می‌کند. باقی‌ماندن طولانی ادرار در محیط قبل از انجام آزمایش می‌تواند سبب نتایج مثبت کاذب شود.
گلوکز
✔️از آنجا که آستانه کلیه برای گلوکز ۱۶۰ الی ۱۸۰ mg/dl است، وجود گلوکز در ادرار نشانگر قند خون بالاتر از ۲۱۰ mg/dl می‌باشد.
دفع خون در ادرار
✔️وجود خون در ادرار یا آلودگی ادرار با خون، و حضور میوگلوبین و هموگلوبین در ادرار می‌تواند این تست را مثبت کند.
✔️نتیجه‌ی مثبت نوار تست ادرار برای هموگلوبین در غیاب گلبول قرمز می‌تواند نشانه همولیز یا رابدومیولیز باشد. رابدومیولیز با افزایش CPK سرم نیز همراه است.