🩸 بیماری پلیسیتمی ورا
Polycythemia Vera
📘 معرفی بیماری
پلیسیتمی ورا یک بیماری نادر و مزمن از گروه نئوپلاسمهای میلوپرولیفراتیو است که در آن مغز استخوان بهطور غیرطبیعی مقدار زیادی گلبول قرمز تولید میکند. این افزایش غیرقابل کنترل سلولهای خونی باعث غلظت بالای خون، کندی جریان خون و افزایش خطر لخته شدن میشود. بیماری میتواند علاوه بر گلبولهای قرمز، تولید پلاکتها و گلبولهای سفید را نیز افزایش دهد.
🌍 شیوع و اهمیت
- شیوع جهانی: حدود ۱ تا ۳ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر.
- بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال دیده میشود، اما در هر سنی ممکن است رخ دهد.
- اهمیت بالینی: افزایش خطر ترومبوز (لخته شدن خون)، سکته مغزی، حمله قلبی و خونریزی.
- در ایران نیز موارد گزارششده وجود دارد و تشخیص آن در آزمایشگاههای هماتولوژی اهمیت ویژه دارد.
⚠️ نشانهها و علائم
- سردرد، سرگیجه و تاری دید.
- خارش شدید بهویژه پس از حمام با آب گرم.
- قرمزی غیرطبیعی پوست (Plethora) .
- احساس سنگینی یا درد در ناحیه شکم به دلیل بزرگی طحال.
- خونریزیهای غیرطبیعی یا کبودی.
- علائم ترومبوز: درد و تورم اندامها، سکته مغزی یا قلبی.
🩺 توضیح بالینی بیماری
در پلیسیتمی ورا، جهش ژنی (اغلب در ژن JAK2 V617F ) باعث فعال شدن غیرقابل کنترل مسیرهای سیگنالدهی در مغز استخوان میشود. این امر منجر به تولید بیشازحد سلولهای خونی میگردد. افزایش تعداد گلبولهای قرمز باعث افزایش ویسکوزیته خون و کندی جریان آن میشود. این وضعیت زمینهساز تشکیل لختههای خون در عروق بزرگ و کوچک است. بیماران ممکن است با علائم عمومی مانند سردرد و خستگی مراجعه کنند یا اولین تظاهر بیماری یک سکته مغزی یا حمله قلبی باشد.
🔬 علتهای اصلی
- جهش ژنی JAK2 V617F (در بیش از ۹۰٪ بیماران).
- جهشهای دیگر در مسیرهای سیگنالدهی مغز استخوان.
- عوامل محیطی و ژنتیکی ناشناخته.
🛡️ راههای پیشگیری
- پیشگیری کامل ممکن نیست زیرا بیماری زمینه ژنتیکی دارد.
- کنترل عوامل خطر ترومبوز مانند فشار خون بالا، دیابت و سیگار.
- پایش منظم بیماران با CBC و معاینات بالینی.
🔬 آزمایشها و تشخیص
|
آزمایش |
یافتهها |
|
CBC |
افزایش هموگلوبین، هماتوکریت و گلبولهای قرمز |
|
سطح اریتروپویتین |
کاهش یافته |
|
آزمایش ژنتیک |
جهش JAK2 V617F مثبت |
|
اسمیر خون محیطی |
افزایش سلولهای خونی |
|
سونوگرافی شکم |
بزرگی طحال |
💊 درمان
- فلبوتومی (Phlebotomy) : خارج کردن خون برای کاهش غلظت خون.
- داروهای کاهنده سلولهای خونی : هیدروکسیاوره، اینترفرون آلفا.
- آسپرین با دوز پایین : کاهش خطر لخته شدن خون.
- کنترل عوامل خطر قلبی- عروقی : فشار خون، دیابت، ترک سیگار.
- درمانهای هدفمند : مهارکنندههای JAK2 در موارد مقاوم.
⚠️ عوارض و آینده بیماری
- ترومبوز و آمبولی (سکته مغزی، حمله قلبی، ترومبوز وریدی).
- خونریزیهای شدید.
- پیشرفت به سمت میلوفیبروز یا لوسمی حاد.
- پیشآگهی: با درمان مناسب، بیماران میتوانند سالها زندگی کنند اما نیازمند پایش مداوم هستند.
📚 منابع علمی
- Mayo Clinic – Polycythemia Vera
- UpToDate Clinical Database
- WHO Hematology Guidelines