🫁 بیماری سل

 Tuberculosis – TB

📘 توضیح کلی

سل یک بیماری عفونی مزمن است که توسط مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود. این باکتری عمدتاً ریه‌ها را درگیر می‌کند اما می‌تواند سایر اندام‌ها مانند استخوان، کلیه و مغز را نیز مبتلا سازد. سل یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته‌شده بشر است و همچنان یکی از مهم‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی در جهان محسوب می‌شود.

🌍 همه‌گیرشناسی

• حدود ۱۰ میلیون نفر در جهان هر سال به سل مبتلا می‌شوند.
• سالانه بیش از ۱.۵ میلیون نفر بر اثر سل جان خود را از دست می‌دهند.
• در ایران، سل هنوز در برخی مناطق (به‌ویژه مرزی) شیوع دارد.
• عوامل خطر:   HIV/AIDS ، سوءتغذیه، دیابت، مصرف دخانیات، شرایط زندگی شلوغ و کم‌بهداشت.

⚠️ علائم بالینی

• سرفه مزمن (بیش از ۳ هفته).
• خلط خونی یا چرکی.
• تب خفیف و تعریق شبانه.
• کاهش وزن و بی‌اشتهایی.
• ضعف و خستگی مزمن.
• در سل خارج‌ریوی: علائم بسته به اندام درگیر (مثلاً درد استخوان، اختلال کلیوی، مننژیت).

🧪 علت‌های بروز بیماری

• عفونت با مایکوباکتریوم توبرکلوزیس.
• انتقال از طریق هوا (قطرات تنفسی هنگام سرفه یا عطسه).
• تماس نزدیک و طولانی‌مدت با فرد مبتلا.
• ضعف سیستم ایمنی (HIV، داروهای سرکوب‌کننده ایمنی).

🛡️ راه‌های پیشگیری

• واکسیناسیون BCG در نوزادان.
• تشخیص و درمان سریع بیماران مبتلا.
• تهویه مناسب در محیط‌های شلوغ.
• استفاده از ماسک در تماس با بیماران.
• پایش افراد پرخطر (HIV مثبت، دیابت، سوءتغذیه).

🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی

💊 درمان بیماری

• درمان استاندارد :  ترکیب چند دارو به مدت طولانی (۶ ماه یا بیشتر).
  • ایزونیازید  (INH) .
  • ریفامپین  (RIF) .
  • اتامبوتول  (EMB) .
  • پیرازینامید  (PZA) .
• سل مقاوم به دارو  (MDR-TB) :  نیازمند داروهای جدید و طولانی‌تر.
• مراقبت حمایتی :  تغذیه مناسب، پایش عوارض دارو، درمان بیماری‌های زمینه‌ای.

⚠️ عوارض و پیش‌آگهی

• تخریب دائمی بافت ریه.
• انتشار به سایر اندام‌ها (سل خارج‌ریوی).
• مقاومت دارویی  (MDR-TB, XDR-TB)  .
• مرگ‌ومیر بالا در بیماران درمان‌نشده یا مبتلایان به  HIV .
• پیش‌آگهی: با درمان کامل، بیشتر بیماران بهبود می‌یابند اما نیازمند پایش دقیق هستند.

📚 منابع اطلاعاتی

• World Health Organization – Tuberculosis
• CDC – Tuberculosis
• UpToDate Clinical Database