نام آزمایش : اندازه گیری سطح داروی والپروئیک اسید
(Valproic Acid Level)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش والپروئیک اسید برای اندازهگیری غلظت این داروی ضدتشنج و تثبیتکننده خلق در خون انجام میشود. این دارو در درمان صرع، اختلال دوقطبی، میگرن و گاهی در اختلالات رفتاری استفاده میشود. بهدلیل فارماکوکینتیک پیچیده و خطر سمیت کبدی و خونی، پایش منظم سطح آن ضروری است.
کاربردهای بالینی آزمایش
- پایش درمان در بیماران مبتلا به صرع یا اختلال دوقطبی
- بررسی علائم مسمومیت دارویی
- تنظیم دوز در بیماران با نارسایی کبدی یا سالمندان
- بررسی تداخلات دارویی یا مصرف همزمان داروهای CNS
- بررسی مصرف نادرست یا مسمومیت اتفاقی
- پایش در بارداری یا شرایط خاص متابولیک
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
والپروئیک اسید از طریق کبد متابولیزه میشود و به پروتئینهای پلاسما متصل میشود. محدوده درمانی معمولاً بین 50 تا 100 میکروگرم برمیلی لیتر است. سطح بالاتر از 150 میکروگرم برمیلی لیتر ممکن است باعث سمیت شدید شود. در موارد خاص، سطح داروی آزاد نیز اندازهگیری میشود، بهویژه در هیپوآلبومینمی یا نارسایی کبدی.
علائم بالینی مرتبط با افزایش سطح والپروئیک اسید
- تهوع، استفراغ یا درد شکمی
- خوابآلودگی یا گیجی
- لرزش یا آتاکسی
- افزایش آمونیاک خون یا انسفالوپاتی
- ترومبوسیتوپنی یا لکوپنی
- افزایش آنزیمهای کبدی یا نارسایی کبد
- پانکراتیت یا بثورات پوستی شدید
آزمایشهای مکمل
- بررسی عملکرد کبدی (AST, ALT, ALP, Bilirubin)
- CBC برای بررسی سلولهای خونی
- بررسی سطح آمونیاک خون
- بررسی سطح آلبومین برای محاسبه داروی آزاد
- بررسی سطح سایر داروهای ضدتشنج
- بررسی سطح دارو در زمان مناسب (trough level)
- بررسی سطح داروهای تداخلکننده (مثل فنیتوئین، لاموتریژین)
- بررسی سطح گلوکز و الکترولیتها
- آزمایش بارداری در زنان در سن باروری
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سمیت والپروئیک اسید میتواند از آسیب کبدی، انسفالوپاتی یا اختلالات خونی جلوگیری کند. تنظیم دقیق دوز و پایش منظم سطح دارو برای حفظ اثربخشی و ایمنی درمان ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- نارسایی کبدی یا پانکراتیت
- انسفالوپاتی هیپرامونمیک
- اختلالات خونی یا بثورات شدید
- تشنجهای برگشتی یا مقاوم
- بستریهای طولانیمدت یا مراقبت ویژه
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به قطع دارو یا درمان حمایتی
عواملی که باعث افزایش سطح والپروئیک اسید در خون میشوند
- نارسایی کبدی یا کاهش متابولیسم
- هیپوآلبومینمی (افزایش داروی آزاد)
- مصرف بیشازحد دارو یا اشتباه در دوز
- مصرف همزمان داروهای مهارکننده متابولیسم
- نمونهگیری در زمان نامناسب
عواملی که باعث کاهش سطح والپروئیک اسید در خون میشوند
- مصرف ناکافی دارو یا فراموشی دوز
- مصرف داروهای القاکننده متابولیسم
- افزایش دفع کلیوی یا متابولیسم
- نمونهگیری دیرهنگام یا خطای آزمایشگاهی
- مصرف همزمان داروهای کاهشدهنده سطح والپروئیک اسید
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Clinical Psychopharmacology
- WHO Epilepsy Drug Monitoring Guidelines
- American Epilepsy Society