نام آزمایش : اندازه گیری سطح داروی فنوباربیتال
(Phenobarbital Level)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش فنوباربیتال برای اندازهگیری غلظت این داروی ضدتشنج و آرامبخش در خون انجام میشود. فنوباربیتال در درمان صرع، بهویژه در کودکان یا نوزادان، و گاهی در کنترل تشنجهای مقاوم استفاده میشود. بهدلیل نیمهعمر طولانی و خطر سمیت، پایش منظم سطح آن ضروری است.
کاربردهای بالینی آزمایش
- پایش درمان در بیماران مبتلا به صرع مقاوم
- بررسی علائم مسمومیت دارویی
- تنظیم دوز در نوزادان، سالمندان یا بیماران با نارسایی کبدی
- بررسی تداخلات دارویی یا مصرف همزمان داروهای CNS
- بررسی مصرف نادرست یا مسمومیت اتفاقی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
فنوباربیتال از طریق کبد متابولیزه میشود و نیمهعمر آن بسیار طولانی است (تا 100 ساعت). سطح درمانی معمولاً بین 15 تا 40 میکروگرم بر میلی لیتر در نظر گرفته میشود. سطح بالاتر از 60 میکروگرم برمیلی لیتر ممکن است باعث خوابآلودگی شدید، آتاکسی یا کما شود.
علائم بالینی مرتبط با افزایش سطح فنوباربیتال
- خوابآلودگی یا کاهش هوشیاری
- آتاکسی یا اختلال در تعادل
- تهوع، استفراغ یا بیاشتهایی
- اختلالات تنفسی یا کما
- افت فشار خون یا برادیکاردی
- تحریکپذیری یا افسردگی در کودکان
- تشنج برگشتی در موارد نادر
آزمایشهای مکمل
- CBC برای بررسی سلولهای خونی
- بررسی عملکرد کبدی (AST, ALT, ALP)
- بررسی سطح سایر داروهای ضدتشنج
- بررسی سطح دارو در زمان مناسب (trough level)
- بررسی سطح داروهای تداخلکننده (مثل فنیتوئین، والپروات)
- بررسی عملکرد کلیوی در موارد خاص
- بررسی سطح گلوکز و الکترولیتها
- بررسی سطح دارو در نوزادان یا سالمندان
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سمیت فنوباربیتال میتواند از کما، اختلالات تنفسی، یا آسیب عصبی جلوگیری کند. تنظیم دقیق دوز و پایش منظم سطح دارو برای حفظ اثربخشی و ایمنی درمان ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- کما یا نارسایی تنفسی
- تشنجهای برگشتی یا مقاوم
- اختلالات شناختی یا رفتاری
- بستریهای طولانیمدت یا مراقبت ویژه
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به قطع دارو یا درمان حمایتی
عواملی که باعث افزایش سطح فنوباربیتال در خون میشوند
- نارسایی کبدی یا کاهش متابولیسم
- مصرف بیشازحد دارو یا اشتباه در دوز
- مصرف همزمان داروهای مهارکننده CYP
- نمونهگیری در زمان نامناسب
- جذب زیاد گوارشی
عواملی که باعث کاهش سطح فنوباربیتال در خون میشوند
- مصرف ناکافی دارو یا فراموشی دوز
- مصرف داروهای القاکننده CYP
- افزایش دفع کلیوی
- نمونهگیری دیرهنگام یا خطای آزمایشگاهی
- مصرف همزمان داروهای کاهشدهنده سطح فنوباربیتال
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Pediatric Neurology
- WHO Epilepsy Drug Monitoring Guidelines
- American Epilepsy Society