🦋 کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
Hypothyroidism
📘 توضیح کلی
هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید یک اختلال هورمونی است که در آن غده تیروئید قادر به تولید کافی هورمون‌های تیروئیدی نیست. این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم متابولیسم، رشد، دمای بدن و عملکرد قلب و مغز دارند. کاهش سطح آن‌ها باعث کندی عملکردهای بدن و بروز علائم مختلف می‌شود.
این بیماری می‌تواند مادرزادی، خودایمنی یا ناشی از جراحی، دارو یا درمان‌های دیگر باشد. درمان اصلی آن مصرف روزانه قرص لووتیروکسین برای جایگزینی هورمون‌های تیروئیدی است.
🌍 همه‌گیرشناسی
- شیوع بالا در زنان، به‌ویژه بالای ۶۰ سال
- در ایران، کم‌کاری تیروئید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد درون‌ریز است
- در نوزادان، غربالگری هیپوتیروئیدیسم مادرزادی از بدو تولد انجام می‌شود
- بیماری هاشیموتو (نوع خودایمنی) شایع‌ترین علت در بزرگسالان است
⚠️ علائم بالینی
علائم بسته به شدت و مدت بیماری متفاوت‌اند:
- خستگی مزمن
- افزایش وزن بدون علت
- یبوست
- خشکی پوست
- احساس سرما
- ریزش مو
- افسردگی یا کندی ذهن
- تورم صورت یا اطراف چشم
- ضربان قلب آهسته
- اختلالات قاعدگی یا ناباروری
- در نوزادان : یرقان طولانی، خواب‌آلودگی، فتق ناف، تأخیر رشد
🧪 علت‌های بروز بیماری
علل هیپوتیروئیدیسم عبارتند از:
- بیماری هاشیموتو: حمله خودایمنی به غده تیروئید
- جراحی تیروئید یا درمان با ید رادیواکتیو
- کمبود ید در رژیم غذایی
- مصرف داروهای خاص: مانند آمیودارون، لیتیوم
- هیپوتیروئیدیسم مادرزادی
- اختلالات هیپوفیز یا هیپوتالاموس (در موارد ثانویه)
🛡️ راه‌های پیشگیری
- مصرف نمک یددار در رژیم غذایی
- پایش عملکرد تیروئید در افراد پرخطر (زنان، سالمندان، بیماران خودایمنی)
- اجتناب از مصرف خودسرانه داروهای ضدتیروئید
- غربالگری نوزادان برای تشخیص زودهنگام
- بررسی عملکرد تیروئید قبل از بارداری یا در سه‌ماهه اول
🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی
|
نوع آزمایش |
کاربرد |
|
TSH |
افزایش آن نشانه اصلی هیپوتیروئیدیسم اولیه |
|
FT4 تیروکسین آزاد |
کاهش آن تأییدکننده کم‌کاری تیروئید |
|
آنتی‌بادی ضد تیروئید (Anti-TPO) |
بررسی بیماری خودایمنی هاشیموتو |
|
T3 |
در موارد خاص برای بررسی شدت بیماری |
|
سونوگرافی تیروئید |
بررسی اندازه، ساختار یا ندول‌های تیروئید |
💊 درمان بیماری
درمان اصلی جایگزینی هورمون تیروئید با لووتیروکسین است.
لووتیروکسین (قرص خوراکی):
- مصرف روزانه ، ترجیحاً صبح با معده خالی
- تنظیم دوز بر اساس سطح TSH و FT4
- پایش منظم هر ۶ تا ۱۲ هفته در شروع درمان
در موارد خاص:
- تنظیم دوز در بارداری، سالمندان یا بیماران قلبی
- درمان هیپوتیروئیدیسم ثانویه با بررسی هیپوفیز
پیگیری:
- آزمایش TSH و FT4 هر ۶ تا ۱۲ ماه پس از تثبیت
- بررسی علائم بالینی و عوارض جانبی دارو
📚 منابع اطلاعاتی
- American Thyroid Association – Hypothyroidism
- Mayo Clinic – Hypothyroidism
- UpToDate Clinical Database