🚨 نارسایی حاد کلیه
Acute Kidney Injury(AKI)
📘 توضیح کلی
نارسایی حاد کلیه یا AKI به کاهش ناگهانی عملکرد کلیهها گفته میشود که باعث تجمع مواد زائد، اختلال در تعادل مایعات و الکترولیتها، و افزایش سموم در خون میشود. این وضعیت معمولاً در بیماران بستری، بهویژه در بخش مراقبتهای ویژه، رخ میدهد و میتواند ناشی از کاهش خونرسانی به کلیه، آسیب مستقیم به بافت کلیه یا انسداد مسیر خروج ادرار باشد.
اگر بهموقع تشخیص داده شود، عملکرد کلیهها در بسیاری از موارد قابل بازگشت است. اما در صورت تأخیر یا وجود بیماریهای زمینهای، ممکن است منجر به نارسایی دائمی کلیه یا مرگ شود.
🌍 همهگیرشناسی
- AKI در حدود ۱۰ تا ۱۵٪ از بیماران بستری در بیمارستانها دیده میشود
- در بخش مراقبتهای ویژه، شیوع آن به ۵۰٪ نیز میرسد
- بیشتر در افراد مسن، بیماران قلبی، دیابتی یا دارای فشار خون بالا رخ میدهد
- در ایران، موارد ناشی از کمآبی بدن، داروهای آسیبرسان به کلیه و عفونتها شایعتر هستند
⚠️ علائم بالینی
علائم بسته به شدت و علت زمینهای متفاوتاند:
- کاهش حجم یا قطع ادرار
- تورم پاها، صورت یا شکم
- تنگی نفس (بهدلیل تجمع مایعات)
- تهوع، استفراغ
- گیجی، خوابآلودگی یا کاهش سطح هوشیاری
- ضربان قلب نامنظم (بهدلیل اختلال الکترولیتها)
- فشار خون بالا یا پایین
- در آزمایش خون : افزایش کراتینین و اوره
🧪 علتهای بروز بیماری
AKI معمولاً به سه دسته علت تقسیم میشود:
۱. علل پیشکلیوی (قبل از کلیه):
- کاهش خونرسانی به کلیهها (افت فشار خون، خونریزی، کمآبی شدید)
- نارسایی قلبی یا شوک
۲. علل داخل کلیه (آسیب بافتی):
- داروهای سمی برای کلیه مثل آمینوگلیکوزیدها، NSAIDs، مواد حاجب تصویربرداری
- گلومرولونفریت یا واسکولیت
- عفونتهای شدید یا سپسیس
۳. علل پسکلیوی (انسداد خروجی):
- سنگ کلیه یا حالب
- بزرگی پروستات
- تومورهای لگنی یا فشار خارجی بر حالبها
🛡️ راههای پیشگیری
- مصرف کافی مایعات، بهویژه در بیماریهای تبدار یا اسهال
- اجتناب از مصرف خودسرانه داروهای ضدالتهاب یا آنتیبیوتیکهای خاص
- کنترل فشار خون و دیابت
- پایش عملکرد کلیه در بیماران پرخطر
- استفاده از مواد حاجب تصویربرداری با احتیاط و هیدراتاسیون مناسب
- درمان سریع انسدادهای ادراری
🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایشات تشخیصی
|
نوع آزمایش |
کاربرد |
|
کراتینین سرم |
شاخص اصلی عملکرد کلیه؛ افزایش آن نشانه نارسایی |
|
اوره خون (BUN) |
افزایش آن همراه با کراتینین نشانه اختلال تصفیه |
|
الکترولیتها |
بررسی سدیم، پتاسیم، کلسیم؛ اختلال در تعادل آنها رایج است |
|
آنالیز ادرار |
بررسی وجود خون، پروتئین، سلولها یا کریستالها |
|
سونوگرافی کلیه |
بررسی اندازه کلیه، انسداد حالب یا سنگ |
|
حجم ادرار |
کاهش آن نشانه مهم در تشخیص AKI |
💊 درمان بیماری
درمان بستگی به علت زمینهای دارد و شامل موارد زیر است:
درمان حمایتی:
- اصلاح کمآبی بدن با تزریق مایعات
- کنترل فشار خون
- اصلاح اختلالات الکترولیتی (مانند پتاسیم بالا)
- پایش دقیق حجم ادرار و وزن بیمار
درمان علت زمینهای:
- قطع داروهای سمی برای کلیه
- درمان عفونت یا سپسیس با آنتیبیوتیک مناسب
- رفع انسداد ادراری با سوند یا جراحی
در موارد شدید:
- دیالیز موقت برای تصفیه خون
- بستری در بخش مراقبتهای ویژه
📚 منابع اطلاعاتی
- WebMD – Acute Kidney Failure
- Mayo Clinic – Acute Kidney Injury
- Verywell Health – Acute Renal Failure