🧬 هپاتیت c
Hepatitis C
📘 توضیح کلی
هپاتیت C نوعی التهاب کبدی است که توسط ویروس هپاتیت (HCV) C ایجاد میشود. این ویروس از طریق تماس با خون آلوده منتقل میشود و میتواند بهصورت حاد (کوتاهمدت) یا مزمن (طولانیمدت) در بدن باقی بماند. برخلاف برخی انواع هپاتیت، ویروس C معمولاً بدون علامت است و بسیاری از مبتلایان تا سالها از بیماری خود بیخبرند.
در صورت عدم درمان، هپاتیت C میتواند منجر به آسیب پیشرونده کبدی، سیروز (سفتی و نارسایی کبد) و سرطان کبد شود. خوشبختانه داروهای جدید ضدویروسی با اثربخشی بالا میتوانند این بیماری را بهطور کامل درمان کنند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض دارد.
🌍 همهگیرشناسی
- حدود ۵۰ میلیون نفر در جهان مبتلا به هپاتیت C مزمن هستند
- سالانه بیش از ۱ میلیون مورد جدید گزارش میشود
- در سال ۲۰۲۲، حدود ۲۴۲ هزار نفر در اثر عوارض این بیماری جان باختند
- شیوع بالا در میان افرادی که تزریق غیرایمن دارند، دریافتکنندگان خون بدون غربالگری، و مصرفکنندگان مواد مخدر تزریقی
- در ایران، شیوع متوسط گزارش شده و برنامههای غربالگری در حال گسترش هستند
⚠️ علائم بالینی
در مرحله حاد (هفتهها تا ماهها پس از ابتلا):
- خستگی
- درد شکم (بهویژه در ناحیه کبد)
- کاهش اشتها
- تهوع یا استفراغ
- زردی پوست و چشمها (یرقان)
- مدفوع خاکستریرنگ و ادرار تیره
در مرحله مزمن (سالها پس از ابتلا):
- اغلب بدون علامت
- در موارد پیشرفته : خستگی شدید ، درد کبد ، علائم سیروز یا نارسایی کبد
🧪 علتهای بروز بیماری
ویروس هپاتیت C از طریق تماس با خون آلوده منتقل میشود. مسیرهای رایج انتقال عبارتند از:
- تزریق با سرنگ مشترک یا غیراستریل
- دریافت خون یا فرآوردههای خونی بدون غربالگری
- خالکوبی ، سوراخ کردن بدن یا اقدامات پزشکی با وسایل غیراستریل
- انتقال از مادر به نوزاد (نادر)
- تماس جنسی با فرد آلوده (در موارد خاص)
ویروس در خارج از بدن تا چند روز زنده میماند و بسیار مقاوم است.
🛡️ راههای پیشگیری
- استفاده از سرنگ و سوزن یکبار مصرف
- اجتناب از استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند تیغ یا مسواک
- رعایت اصول استریل در مراکز درمانی ، آرایشگاهها و خالکوبی
- غربالگری خون قبل از انتقال
- آموزش عمومی درباره راههای انتقال
- واکسن مؤثری برای هپاتیت C وجود ندارد؛ پیشگیری رفتاری بسیار مهم است
🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی
|
نوع آزمایش |
کاربرد |
|
Anti-HCV |
آنتیبادی علیه ویروس؛ نشاندهنده تماس قبلی یا فعلی با ویروس |
|
HCV RNA (PCR) |
بررسی وجود ویروس فعال در خون؛ تعیین شدت و نیاز به درمان |
|
ژنوتیپ ویروس |
تعیین نوع ویروس برای انتخاب داروی مناسب |
|
ALT و AST |
آنزیمهای کبدی؛ افزایش آنها نشانه التهاب یا آسیب کبدی |
|
فیبروآزمایش یا فیبرواسکن |
بررسی میزان آسیب بافتی کبد بدون نیاز به نمونهبرداری |
💊 درمان بیماری
- درمان با داروهای ضدویروسی مستقیم (DAAs) مانند سوفوسبوویر، ولپاتاسویر، گلساپروویر
- دوره درمان معمولاً ۸ تا ۱۲ هفته است
- اثربخشی بیش از ۹۵٪ در پاکسازی کامل ویروس
- پیگیری منظم با آزمایش HCV RNA برای تأیید درمان
- در موارد پیشرفته : بررسی برای پیوند کبد
📚 منابع اطلاعاتی
- WHO – Hepatitis C
- Cleveland Clinic – Hepatitis C
- CDC – Clinical Overview