🧬  HIV (ویروس نقص ایمنی انسانی)

Human Immunodeficiency Virus

📘 توضیح کلی

HIV  ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند، به‌ویژه سلول‌های CD4 که نقش کلیدی در دفاع بدن در برابر عفونت‌ها دارند. با گذشت زمان، اگر درمان نشود، HIV  می‌تواند باعث کاهش شدید ایمنی بدن شود و فرد را در معرض عفونت‌های فرصت‌طلب و سرطان‌های خاص قرار دهد. مرحله پیشرفته بیماری HIV  به نام «ایدز» شناخته می‌شود.

برخلاف تصور رایج، HIV  با درمان مناسب قابل کنترل است و افراد مبتلا می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند. درمان‌های ضدویروسی (ART) می‌توانند سطح ویروس را به حدی پایین بیاورند که قابل تشخیص نباشد و خطر انتقال به دیگران نیز به‌شدت کاهش یابد.

🌍 همه‌گیرشناسی

• بیش از ۳۹ میلیون نفر در جهان با HIV زندگی می‌کنند
• در سال ۲۰۲۲، حدود ۱.۳ میلیون مورد جدید ابتلا گزارش شده
• بیش از ۶۳۰ هزار نفر در همان سال در اثر عوارض HIV جان باختند
• شیوع بالا در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، اما در همه کشورها وجود دارد
• در ایران، شیوع پایین اما رو به افزایش است؛ انتقال عمدتاً از طریق رابطه جنسی محافظت‌نشده و تزریق مشترک

⚠️ علائم بالینی

مرحله اولیه (۲ تا ۴ هفته پس از ابتلا):

• تب
• گلودرد
• درد عضلات و مفاصل
• خستگی شدید
• بثورات پوستی
• تورم غدد لنفاوی

مرحله نهفته (بدون علامت):

• ممکن است سال‌ها بدون علامت باقی بماند
• ویروس به‌تدریج سلول‌های ایمنی را تخریب می‌کند

مرحله پیشرفته (ایدز):

• کاهش شدید ایمنی بدن
• عفونت‌های فرصت‌طلب مانند پنومونی، سل، قارچ دهان
• کاهش وزن شدید، تب‌های مکرر، اسهال مزمن
• سرطان‌های خاص مانند سارکوم کاپوزی یا لنفوم

🧪 علت‌های بروز بیماری

HIV  از طریق تماس با مایعات بدن فرد آلوده منتقل می‌شود:

• رابطه جنسی محافظت‌نشده با فرد مبتلا
• تزریق با سرنگ مشترک یا غیراستریل
• انتقال از مادر به نوزاد در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی
• دریافت خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (در گذشته)
• تماس با زخم یا خون آلوده در محیط‌های درمانی

ویروس از طریق تماس معمول، بوسیدن، عطسه، غذا یا استفاده مشترک از وسایل منتقل نمی‌شود.

🛡️ راه‌های پیشگیری

• استفاده از کاندوم در روابط جنسی
• آزمایش منظم HIV برای افراد پرخطر
• استفاده از سرنگ و سوزن یک‌بار مصرف
• درمان مادران مبتلا در دوران بارداری برای پیشگیری از انتقال به نوزاد
• داروی پیشگیری (PrEP) برای افراد در معرض خطر بالا
• آموزش عمومی

🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی

نوع آزمایش	کاربرد
آزمایش آنتی‌بادی HIV	بررسی وجود آنتی‌بادی علیه ویروس؛ نشان‌دهنده تماس قبلی
آزمایش آنتی‌ژن/آنتی‌بادی ترکیبی	شناسایی زودهنگام ویروس و پاسخ ایمنی بدن
آزمایش PCR (HIV RNA)	بررسی وجود ویروس فعال در خون؛ تعیین شدت و نیاز به درمان
شمارش CD4	بررسی تعداد سلول‌های ایمنی؛ شاخص سلامت سیستم ایمنی
بار ویروسی	مقدار ویروس در خون؛ برای پیگیری درمان و خطر انتقال

💊 درمان بیماری

• درمان با داروهای ضدویروسی ترکیبی  (ART)
• هدف: کاهش بار ویروسی به سطح غیرقابل تشخیص
• مصرف منظم و مادام‌العمر داروها ضروری است
• درمان مؤثر باعث حفظ سلامت، کاهش خطر انتقال و پیشگیری از ایدز
• پیگیری منظم با آزمایش بار ویروسی و CD4

📚 منابع اطلاعاتی

• WHO – HIV/AIDS
• CDC – HIV Basics
• UNAIDS
• UpToDate Clinical Database