کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
Non-Alcoholic Fatty Liver Disease
📘 توضیح کلی
کبد چرب غیرالکلی یا NAFLD به تجمع چربی در سلولهای کبد گفته میشود که در افرادی رخ میدهد که مصرف الکل ندارند یا بسیار کم است. این بیماری در مراحل اولیه معمولاً بدون علامت است، اما در صورت پیشرفت میتواند منجر به التهاب کبد، فیبروز (سفتی بافت کبد) ، سیروز و حتی سرطان کبد شود.
NAFLD با سبک زندگی ناسالم، چاقی، دیابت نوع ۲ و اختلالات چربی خون ارتباط مستقیم دارد. این بیماری بهعنوان یکی از شایعترین علل بیماری مزمن کبدی در جهان شناخته میشود. تشخیص زودهنگام و اصلاح سبک زندگی نقش کلیدی در کنترل و پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد.
🌍 همهگیرشناسی
- حدود ۲۵٪ جمعیت جهان به درجاتی از کبد چرب غیرالکلی مبتلا هستند
- شیوع بالا در کشورهای صنعتی و در حال توسعه بهدلیل افزایش چاقی و دیابت
- در ایران، شیوع رو به افزایش است، بهویژه در شهرهای بزرگ
- بیشتر در افراد میانسال، چاق، دیابتی یا دارای کلسترول بالا دیده میشود
- مردان کمی بیشتر از زنان مبتلا میشوند، اما در زنان یائسه نیز شایع است
⚠️ علائم بالینی
در مراحل اولیه، NAFLD معمولاً بدون علامت است. در موارد پیشرفته، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:
- خستگی مزمن
- احساس سنگینی یا درد مبهم در ناحیه راست بالای شکم (محل کبد)
- ضعف عمومی
- بزرگی کبد (در معاینه یا سونوگرافی)
- در مراحل پیشرفته : زردی پوست و چشمها، تورم شکم یا پاها، خونریزی آسان
🧪 علتهای بروز بیماری
علت اصلی NAFLD تجمع چربی در سلولهای کبد است که ناشی از اختلال در متابولیسم چربیها و مقاومت به انسولین میباشد. عوامل زمینهساز عبارتند از:
- چاقی (بهویژه چاقی شکمی)
- دیابت نوع ۲ یا پیشدیابت
- افزایش چربی خون (تریگلیسرید و کلسترول بالا)
- فشار خون بالا
- سبک زندگی کمتحرک
- رژیم غذایی پرکالری، پرچرب یا سرشار از قندهای ساده
- سندرم متابولیک (ترکیبی از عوامل بالا)
🛡️ راههای پیشگیری
- حفظ وزن مناسب و کاهش وزن در صورت اضافهوزن
- رژیم غذایی سالم : کمچرب، کمقند ، سرشار از سبزیجات ، غلات کامل و پروتئینهای سالم
- ورزش منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته)
- کنترل دیابت ، فشار خون و چربی خون
- اجتناب از مصرف نوشیدنیهای شیرین و غذاهای فرآوریشده
- بررسی دورهای آنزیمهای کبدی در افراد پرخطر
🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایش های تشخیصی
|
نوع آزمایش |
کاربرد |
|
ALT و AST |
آنزیمهای کبدی؛ افزایش آنها نشانه التهاب یا آسیب کبدی |
|
سونوگرافی شکم |
بررسی تجمع چربی در کبد؛ روش غیرتهاجمی و رایج |
|
فیبرواسکن |
بررسی میزان سفتی و آسیب بافتی کبد بدون نمونهبرداری |
|
MRI یا CT اسکن |
در موارد خاص برای ارزیابی دقیقتر چربی کبد |
|
بیوپسی کبد |
نمونهبرداری از بافت کبد؛ فقط در موارد مشکوک به التهاب شدید یا سیروز |
💊 درمان بیماری
درمان NAFLD بیشتر بر اصلاح سبک زندگی تمرکز دارد، چون داروی خاصی برای درمان مستقیم آن وجود ندارد:
اصلاح سبک زندگی:
- کاهش وزن تدریجی (۵ تا ۱۰٪ وزن بدن)
- رژیم غذایی مدیترانهای یا کمکربوهیدرات
- ورزش هوازی منظم
- پرهیز از الکل و داروهای آسیبرسان به کبد
درمان بیماریهای زمینهای:
- کنترل دیابت با دارو و رژیم
- کاهش چربی خون با داروهای استاتین یا فیبرات
- کنترل فشار خون
درمان دارویی (در موارد خاص):
- ویتامین E در افراد غیر دیابتی با التهاب کبدی
- داروهای ضد دیابت مانند پیوگلیتازون (با نظر پزشک)
📚 منابع اطلاعاتی
- WHO – NAFLD
- Cleveland Clinic – Fatty Liver
- American Liver Foundation
- UpToDate Clinical Database