نام آزمایش : پروکلسیتونین(برای تشخیص عفونت های باکتریایی)
(Procalcitonin)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش پروکلسیتونین برای تشخیص و پایش عفونتهای باکتریایی شدید، بهویژه سپسیس (عفونت خون )، انجام میشود. پروکلسیتونین پیشساز هورمون کلسیتونین است که در شرایط عادی سطح آن در خون بسیار پایین است، اما در پاسخ به عفونتهای باکتریایی سیستمیک بهطور قابل توجهی افزایش مییابد.
کاربردهای بالینی آزمایش
- تشخیص سپسیس یا عفونتهای باکتریایی شدید
- افتراق بین عفونت باکتریایی و ویروسی
- پایش پاسخ به درمان آنتیبیوتیکی
- تصمیمگیری در شروع یا قطع آنتیبیوتیک
- بررسی تب بدون علت مشخص در بیماران بستری
- بررسی عفونتهای ریوی، شکمی یا ادراری شدید
- بررسی بیماران بدحال در ICU
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
در شرایط عادی، پروکلسیتونین فقط در سلولهای تیروئید تولید میشود. اما در عفونتهای باکتریایی سیستمیک، تولید آن در بافتهای مختلف بدن فعال میشود و سطح آن در خون افزایش مییابد. در عفونتهای ویروسی یا التهابات غیرعفونی، سطح پروکلسیتونین معمولاً بالا نمیرود، که این ویژگی آن را به یک نشانگر اختصاصی برای عفونت باکتریایی تبدیل میکند.
علائم بالینی مرتبط با افزایش غلظت پروکلسیتونین در خون
- تب بالا و لرز
- افت فشار خون یا شوک
- تنفس سریع یا تنگی نفس
- گیجی یا کاهش سطح هوشیاری
- درد شکمی یا پهلو
- علائم عفونت ریوی، ادراری یا شکمی
- علائم سپسیس یا نارسایی اندامها
آزمایشهای مکمل
- CBC برای بررسی تعداد گلبولهای سفید
- CRP برای بررسی التهاب
- کشت خون، ادرار یا ترشحات
- لاکتات برای بررسی اسیدوز لاکتیک
- گازهای خون برای بررسی وضعیت تنفسی
- تصویربرداری شکمی یا ریوی
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی سطح داروهای آنتیبیوتیک
- بررسی سابقه مصرف دارو یا بیماری زمینهای
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام افزایش پروکلسیتونین میتواند از پیشرفت به سپسیس، نارسایی اندامها، یا مرگ جلوگیری کند. درمان سریع با آنتیبیوتیک مناسب و پایش دقیق میتواند وضعیت بیمار را تثبیت کند و از مصرف بیرویه دارو جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- پیشرفت سپسیس و شوک عفونی
- نارسایی کلیه، کبد یا قلب
- بستری طولانیمدت در ICU
- نیاز به تهویه مکانیکی یا دیالیز
- افزایش خطر مرگ
- مصرف بیرویه یا ناکافی آنتیبیوتیک
- کاهش کیفیت زندگی
عواملی که باعث افزایش غلظت پروکلسیتونین در خون میشوند
- عفونتهای باکتریایی شدید یا سپسیس
- پنومونی باکتریایی یا عفونت ادراری پیچیده
- عفونت شکمی یا زخمهای آلوده
- سوختگی شدید یا ترومای وسیع
- جراحیهای بزرگ یا بستری در ICU
- نمونهگیری صحیح و بررسی در آزمایشگاه تخصصی
عواملی که باعث کاهش غلظت پروکلسیتونین در خون میشوند
- عفونتهای ویروسی یا التهابات غیرعفونی
- مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- بیماریهای غیرعفونی با علائم مشابه
- نمونهگیری دیرهنگام یا نگهداری نامناسب
- خطای آزمایشگاهی در اندازهگیری
- بیماریهای مزمن با التهاب خفیف
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Sepsis and Antibiotic Stewardship
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Infectious Diseases
- WHO Sepsis Surveillance
- European Society of Intensive Care Medicine – ESICM