نام آزمایش : کشت درماتوفیتها (قارچ های بیماری زا )
(Dermatophyte – Culture)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت درماتوفیتها برای شناسایی قارچهای رشتهای بیماریزا از نمونههای پوست ، مو ، یا ناخن انجام میشود. این قارچها عامل اصلی تینا (Tinea) یا درماتوفیتوز هستند و باعث عفونتهای سطحی پوست ، ناخن و مو میشوند. کشت بهویژه در موارد مزمن ، مقاوم یا با علائم غیرتیپیک ( علایم غیر معمول) اهمیت دارد.
کشت در محیطهای اختصاصی مانند Sabouraud Dextrose Agar (SDA) با کلرامفنیکل و سیکلوهگزامید انجام میشود. رشد ممکن است تا ۲ تا ۳ هفته طول بکشد. در صورت رشد ، شناسایی گونه با بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی کلونی انجام میشود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد تینا کاپیتیس ، تینا پدیس یا اونیکومایکوز
- بررسی ضایعات پوستی مقاوم به درمان
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا دیابت
- بررسی موارد مشکوک به عفونت قارچی مزمن
- بررسی اپیدمیهای قارچی در مدارس یا باشگاهها
- پایش درمان و بررسی عود بیماری
- بررسی موارد غیرتیپیک یا با پاسخ ضعیف به درمان موضعی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
درماتوفیتها شامل گونههای Trichophyton, Microsporum, و Epidermophyton هستند که با تولید آنزیمهای کراتیناز به بافتهای کراتینه نفوذ کرده و باعث التهاب سطحی میشوند. این قارچها در محیطهای مرطوب و گرم رشد میکنند و از طریق تماس مستقیم یا وسایل آلوده منتقل میشوند.
در روش کشت ، نمونه از ناحیه فعال ضایعه گرفته شده و در محیط SDA با آنتیبیوتیکها قرار داده میشود. پس از رشد ، بررسی کلونیها از نظر رنگ ، بافت و ساختار میکروسکوپی انجام میشود. در صورت نیاز ، آزمایشهای مولکولی یا بررسی تولید ماکروکونیدیا و میکروکونیدیا برای شناسایی دقیق گونه انجام میشود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- ضایعات حلقهایشکل با حاشیه فعال
- پوستهریزی ، خارش و قرمزی
- شکستگی یا ریزش مو در ناحیه مبتلا
- ضخیمشدن یا تغییر رنگ ناخن
- التهاب و تورم در موارد شدید
- عفونتهای مزمن یا عودکننده
آزمایشهای مکمل
- بررسی مستقیم با KOH برای مشاهده رشتههای قارچی
- رنگآمیزی PAS یا Calcofluor White
- آزمایش PCR برای شناسایی سریع گونه
- بیوپسی پوست در موارد غیرتیپیک
- بررسی سطح گلوکز و ایمنی در بیماران دیابتی
- آزمایشهای حساسیت دارویی در موارد مقاوم
- بررسی اپیدمیولوژیک در موارد گروهی
- تصویربرداری ناخن یا پوست در موارد مزمن
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام درماتوفیتوز میتواند از گسترش ضایعات ، انتقال به دیگران ، یا مزمنشدن بیماری جلوگیری کند. درمان با داروهای ضدقارچ موضعی یا خوراکی مانند تربینافین ، فلوکونازول یا ایتراکونازول اثربخشی بالایی دارد و میتواند علائم را کنترل کرده و از عوارض جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- گسترش ضایعات به نواحی دیگر
- عفونتهای ثانویه باکتریایی
- تغییر دائمی در ساختار ناخن یا مو
- کاهش کیفیت زندگی
- انتقال بیماری در خانواده یا محیطهای عمومی
- نیاز به درمانهای طولانیمدت
- مقاومت دارویی در صورت درمان ناقص
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- ضایعات پوستی فعال و حلقهایشکل
- خارش و پوستهریزی
- تماس با حیوانات یا وسایل آلوده
- نمونهگیری صحیح از ناحیه فعال
- عدم مصرف داروهای ضدقارچ قبل از نمونهگیری
- استفاده از محیطهای کشت اختصاصی
- شرایط مرطوب و گرم
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف داروهای ضدقارچ قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری سطحی یا از ناحیه غیرفعال
- نگهداری نامناسب نمونه
- بیماریهای پوستی غیرقارچی با علائم مشابه
- عدم استفاده از محیطهای کشت مناسب
- عدم بررسی میکروسکوپی کلونیها
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Dermatophytes
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Skin Infection Surveillance