نام آزمایش : کشت موکور و ریزوپوس(قارچ های بیماری زا )
(Mucor/Rhizopus – Culture)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت موکور و ریزوپوس برای شناسایی قارچهای رشتهای از خانواده Mucoraceae از نمونههای بالینی مانند ترشحات بینی ، سینوس ، خلط ، بافت نکروتیک یا مایع مغزی نخاعی انجام میشود. این قارچها عامل موکورمایکوزیس هستند که در بیماران با نقص ایمنی ، دیابت کنترلنشده یا مصرفکننده کورتیکواستروئیدها دیده میشود.
کشت در محیطهای اختصاصی مانند Sabouraud Dextrose Agar (SDA) بدون سیکلوهگزامید انجام میشود. رشد سریع است و کلونیها معمولاً پنبهای ، سفید تا خاکستری هستند. شناسایی گونه با بررسی میکروسکوپی و مولکولی انجام میشود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد مشکوک به موکورمایکوزیس سینوسی ، ریوی یا مغزی
- بررسی بیماران دیابتی با علائم نکروز بینی یا صورت
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا پیوند عضو
- بررسی موارد عفونتهای مهاجم قارچی در ICU
- بررسی بیماران با COVID-19 و مصرف کورتون
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد منتشر با درگیری چند اندام
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
گونههای Mucor و Rhizopus قارچهای رشتهای و غیرسپتومدار هستند که از طریق استنشاق یا زخم وارد بدن میشوند. این قارچها با رشد سریع در بافتهای نکروتیک و تولید آنزیمهای تهاجمی باعث تخریب عروقی ، ترومبوز و نکروز میشوند.
در روش کشت ، نمونه در محیط SDA قرار داده میشود و در دمای ۲۵–۳۷ درجه سانتیگراد انکوبه میشود. رشد معمولاً ظرف ۲ تا ۵ روز رخ میدهد. بررسی میکروسکوپی با رنگآمیزی لاکتوفنول کتانول بلو یا KOH انجام میشود. در صورت نیاز ، PCR یا MALDI-TOF برای شناسایی دقیق گونه استفاده میشود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در فرم سینوسی _ چشمی:
- تورم و درد اطراف چشم
- نکروز بینی یا کام
- تب و سردرد
- اختلال بینایی یا حرکات چشم
- ترشحات سیاه یا خونآلود
در فرم ریوی:
- تب و تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- هموپتیزی
- علائم سپسیس (عفونت)
در فرم مغزی:
- سردرد شدید
- اختلال سطح هوشیاری
- تشنج
- علائم نورولوژیک موضعی
آزمایشهای مکمل
- بررسی مستقیم با KOH یا رنگآمیزی قارچی
- تصویربرداری CT/MRI از سینوس ، ریه یا مغز
- آزمایش PCR برای شناسایی سریع گونه
- بیوپسی بافتی در موارد نکروز
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی سطح گلوکز و HbA1c
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی کشت خون در موارد منتشر
- آزمایشهای حساسیت دارویی در موارد مقاوم
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام موکورمایکوزیس میتواند از گسترش نکروز ، درگیری مغزی یا مرگ جلوگیری کند. درمان ترکیبی با جراحی برداشت بافت نکروتیک و داروهای ضدقارچ سیستمیک مانند آمفوتریسین B لیپوزومال یا پوزاکونازول ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- نکروز گسترده صورت یا سینوسها
- درگیری مغزی و نورولوژیک
- سپسیس و شوک عفونی
- مرگ در موارد شدید و درماننشده
- بستریهای طولانیمدت
- نیاز به برداشت چشم یا فک
- کاهش کیفیت زندگی
- مقاومت دارویی
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- دیابت کنترلنشده یا کتواسیدوز
- نقص ایمنی یا مصرف کورتون
- علائم نکروز یا تورم سینوسی
- نمونهگیری صحیح از بافت فعال
- عدم مصرف داروهای ضدقارچ قبل از نمونهگیری
- استفاده از محیطهای کشت مناسب
- شرایط مرطوب و گرم
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف داروهای ضدقارچ قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری سطحی یا از ناحیه غیرفعال
- نگهداری نامناسب نمونه
- بیماریهای باکتریایی یا ویروسی با علائم مشابه
- عدم استفاده از محیطهای کشت اختصاصی
- عدم بررسی میکروسکوپی دقیق
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Mucormycosis
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Fungal Infection Surveillance