نام آزمایش : شناسایی دقیق باکتری شیگلا( عامل اسهال )
(Shigella – Serotyping)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش سروتایپینگ شیگلا برای شناسایی دقیق گونههای مختلف Shigella انجام میشود. این آزمایش در موارد اسهال خونی، تب، درد شکمی یا اپیدمیهای گوارشی اهمیت دارد. سروتایپینگ با استفاده از آنتیسرمهای اختصاصی علیه آنتیژنهای سطحی انجام میشود و در موارد خاص از روشهای مولکولی نیز بهره گرفته میشود.
گونههای اصلی شامل Shigella dysenteriae, Shigella flexneri, Shigella boydii, و Shigella sonnei هستند که هرکدام دارای سرووارهای خاصی هستند. شناسایی دقیق سرووارها در تصمیمگیری درمانی، بررسی مقاومت دارویی و مطالعات اپیدمیولوژیک اهمیت دارد.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد اسهال خونی یا تبدار
- بررسی اپیدمیهای گوارشی در مدارس، کمپها یا بیمارستانها
- بررسی ناقلین شیگلا بدون علامت
- بررسی موارد مقاوم یا عودکننده
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی کودکان با علائم گوارشی شدید
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا بیماری زمینهای
- بررسی سرووارهای خاص در مطالعات اپیدمیولوژیک
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Shigella یک باسیل گرممنفی، غیرمتحرک و فاقد لاکتوز است که از طریق آب یا غذای آلوده منتقل میشود. این باکتریها با نفوذ به سلولهای اپیتلیال روده و تولید توکسین باعث التهاب شدید، خونریزی و ترشح موکوس میشوند. سروتایپینگ با استفاده از آنتیسرمهای اختصاصی و مشاهده آگلوتیناسیون انجام میشود. در موارد خاص، روشهای مولکولی مانند PCR یا توالییابی ژنی برای تایپینگ دقیقتر استفاده میشود.
علائم بالینی مرتبط با سرووارهای مختلف
- اسهال خونی یا موکوسی
- تب و لرز
- درد شکمی و کرامپ شدید
- تهوع و استفراغ
- ضعف عمومی
- دهیدراتاسیون
- علائم نورولوژیک در برخی موارد (S. dysenteriae)
- علائم سپسیس (عفونت خون ) در موارد شدید
آزمایشهای مکمل
- کشت مدفوع در محیطهای انتخابی
- آزمایشهای حساسیت دارویی
- بررسی آنتیژنهای مدفوعی
- آزمایش PCR برای شناسایی سریع پاتوژنها
- CBC، CRP، ESR
- بررسی الکترولیتها و عملکرد کلیوی
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- بررسی توکسینهای شیگلا
- تصویربرداری شکمی در موارد پیچیده
- بررسی سابقه سفر یا تماس با بیمار مبتلا
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سرووار شیگلا میتواند از گسترش اپیدمی، دهیدراتاسیون شدید یا عوارض نورولوژیک جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتیبیوتیک مناسب و اقدامات بهداشتی میتواند اثربخشی درمان را افزایش داده و از انتقال بیماری جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- دهیدراتاسیون شدید و نارسایی کلیوی
- سپسیس و شوک عفونی
- تشنج یا علائم نورولوژیک
- انتقال بیماری در جامعه یا مراکز غذایی
- بستریهای طولانیمدت
- مقاومت دارویی
- کاهش کیفیت زندگی
- آسیب مخاطی پایدار
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- اسهال خونی یا تبدار
- سابقه مصرف غذای آلوده یا سفر
- تماس با بیمار مبتلا
- نمونهگیری تازه و صحیح
- استفاده از آنتیسرمهای اختصاصی
- عدم مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- شرایط اپیدمیولوژیک خاص
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری دیرهنگام یا نگهداری نامناسب
- بیماریهای ویروسی با علائم مشابه
- عدم استفاده از آنتیسرمهای مناسب
- عدم بررسی میکروسکوپی دقیق
- فرمهای غیرعفونی اسهال
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Shigella Surveillance
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Enteric Disease Surveillance