نام آزمایش : کشت نمونه های دستگاه تنفسی فوقانی
(Upper Respiratory Tract – Culture)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت نمونه های دستگاه تنفسی فوقانی برای شناسایی عوامل عفونی از نواحی مانند حلق، بینی، لوزهها یا نازوفارنکس انجام میشود. این آزمایش در بررسی فارنژیت (التهاب گلو) ، تونسیلیت (التهاب لوزه)، سینوزیت (التهاب سینوس) یا ناقلین باکتریهای خاص مانند استرپتوکوکوس پیوژنز ، یا کورینه باکتریوم دیفتریه اهمیت دارد. کشت بهویژه در کودکان، بیماران با نقص ایمنی یا در موارد اپیدمی کاربرد دارد.
نمونهگیری با سواب استریل از ناحیه هدف انجام شده و در محیطهای اختصاصی مانند Blood Agar، Chocolate Agar یا Tellurite Agar کشت داده میشود. پس از رشد، شناسایی دقیق گونه، بررسی مقاومت دارویی و در صورت نیاز تایپینگ سرولوژیک یا مولکولی انجام میشود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی فارنژیت چرکی یا تبدار
- بررسی تونسیلیت با علائم شدید
- بررسی سینوزیت مزمن یا مقاوم
- بررسی ناقلین دیفتری یا استرپتوکوک گروه A
- بررسی اپیدمیهای تنفسی در مدارس یا مراکز تجمع
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا بیماری زمینهای
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد عودکننده یا مقاوم
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
دستگاه تنفسی فوقانی دارای فلور طبیعی متنوعی است. در شرایط خاص، عوامل پاتوژن میتوانند باعث التهاب و عفونت شوند. عوامل شایع شامل Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae, Corynebacterium diphtheriae, و Moraxella catarrhalis هستند.
در روش کشت، نمونه در محیطهای مناسب قرار داده شده و رشد کلونیها بررسی میشود. آزمایشهای بیوشیمیایی، رنگآمیزی گرم و در موارد خاص PCR برای شناسایی دقیق انجام میشود. آزمایش حساسیت دارویی برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- گلودرد شدید و تب
- تورم و قرمزی لوزهها
- ترشح چرکی از حلق یا بینی
- بوی بد دهان
- دشواری در بلع
- صدای گرفته یا خشن
- بزرگی غدد لنفاوی گردنی
- علائم شبه دیفتری (پرده خاکستری در حلق)
آزمایشهای مکمل
- بررسی مستقیم با رنگآمیزی گرم
- آزمایشهای حساسیت دارویی
- آزمایشهای سریع آنتیژن استرپتوکوک
- آزمایش PCR برای دیفتری یا ویروسها
- CBC، CRP، ESR
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- تصویربرداری سینوسها در موارد مزمن
- بررسی سابقه تماس با بیمار مبتلا
- بررسی واکسیناسیون دیفتری
- بررسی ناقلین بدون علامت
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی میتواند از گسترش بیماری، انتقال به دیگران یا عوارض شدید مانند تب روماتیسمی یا گلومرولونفریت جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتیبیوتیک مناسب و اقدامات بهداشتی میتواند اثربخشی درمان را افزایش داده و از بستری یا عوارض جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- تب روماتیسمی یا گلومرولونفریت
- آبسه پریتونسیلار
- سپسیس (عفونت) و شوک عفونی
- انتقال بیماری در جامعه یا مدارس
- بستریهای طولانیمدت
- مقاومت دارویی
- کاهش کیفیت زندگی
- عفونتهای مکرر یا مزمن
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- گلودرد شدید با تب
- ترشح چرکی یا پرده حلقی
- تماس با بیمار مبتلا
- نمونهگیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- استفاده از محیطهای کشت مناسب
- شرایط اپیدمیولوژیک خاص
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری سطحی یا ناقص
- نگهداری نامناسب نمونه
- بیماریهای ویروسی با علائم مشابه
- عدم استفاده از محیطهای کشت اختصاصی
- عدم بررسی میکروسکوپی دقیق
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Pharyngitis and Diphtheria
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Respiratory Infection Surveillance