نام آزمایش : کشت مدفوع
(Stool – Culture)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت مدفوع برای شناسایی عوامل بیماریزای گوارشی مانند Salmonella, Shigella, Campylobacter, E. coli پاتوژن و سایر باکتریهای مولد اسهال انجام میشود. این آزمایش در بررسی موارد اسهال خونی، تب، درد شکمی یا اپیدمیهای گوارشی اهمیت دارد. کشت مدفوع بهویژه در بیماران بستری، کودکان، سالمندان یا افراد با نقص ایمنی کاربرد دارد.
نمونه در محیطهای انتخابی مانند MacConkey، XLD، SS یا محیطهای اختصاصی برای Campylobacter و Yersinia کشت داده میشود. پس از رشد، شناسایی دقیق گونه، بررسی مقاومت دارویی و در صورت نیاز تایپینگ سرولوژیک یا مولکولی انجام میشود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی اسهال خونی یا تبدار
- بررسی موارد مشکوک به سالمونلوز، شیگلوز یا کامپیلوباکتریوز
- بررسی اپیدمیهای گوارشی در مدارس، کمپها یا بیمارستانها
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا بیماری زمینهای
- بررسی کودکان با علائم گوارشی شدید
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد عودکننده یا مقاوم
- بررسی ناقلین بدون علامت در مراکز غذایی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
فلور طبیعی روده شامل انواع باکتریهای غیرپاتوژن است. در شرایط خاص، عوامل بیماریزا وارد دستگاه گوارش شده و باعث التهاب، ترشح و آسیب مخاطی میشوند. انتقال معمولاً از طریق آب یا غذای آلوده، تماس مستقیم یا ناقلین انسانی صورت میگیرد.
در روش کشت، نمونه مدفوع در محیطهای انتخابی قرار داده شده و رشد کلونیها بررسی میشود. آزمایشهای بیوشیمیایی، رنگآمیزی گرم و در موارد خاص PCR، ELISA یا سرولوژی برای شناسایی دقیق انجام میشود. آزمایش حساسیت دارویی برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- اسهال خونی یا موکوسی
- تب و لرز
- درد شکمی و کرامپ
- تهوع و استفراغ
- ضعف عمومی
- دهیدراتاسیون
- علائم سپسیس در موارد شدید
- علائم نورولوژیک در برخی سویهها
آزمایشهای مکمل
- بررسی مستقیم با رنگآمیزی گرم
- آزمایشهای حساسیت دارویی
- بررسی آنتیژنهای مدفوعی برای سالمونلا، شیگلا یا روتاویروس
- آزمایش PCR برای شناسایی سریع پاتوژنها
- بررسی CBC، CRP، ESR
- بررسی الکترولیتها و عملکرد کلیوی
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- بررسی توکسینهای Clostridioides difficile
- تصویربرداری شکمی در موارد پیچیده
- بررسی سابقه غذایی و سفر
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عوامل بیماریزای گوارشی میتواند از گسترش اپیدمی، دهیدراتاسیون شدید، یا عوارض کلیوی جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتیبیوتیک یا اقدامات حمایتی میتواند علائم را کنترل کرده و از بستری یا مرگ جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- دهیدراتاسیون شدید و نارسایی کلیوی
- سپسیس و شوک عفونی
- سندرم همولیتیک اورمیک (EHEC)
- انتقال بیماری در جامعه یا مراکز غذایی
- بستریهای طولانیمدت
- مقاومت دارویی
- کاهش کیفیت زندگی
- آسیب مخاطی پایدار
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- اسهال خونی یا تبدار
- سابقه مصرف غذای آلوده یا سفر
- تماس با بیمار مبتلا
- نمونهگیری تازه و صحیح
- استفاده از محیطهای انتخابی مناسب
- عدم مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- شرایط اپیدمیولوژیک خاص
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری دیرهنگام یا نگهداری نامناسب
- بیماریهای ویروسی با علائم مشابه
- عدم استفاده از محیطهای کشت اختصاصی
- عدم بررسی میکروسکوپی دقیق
- فرمهای غیرعفونی اسهال
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Foodborne Illness
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Diarrheal Disease Surveillance