نام آزمایش : کشت مایع منی
(Semen – Culture)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت مایع منی برای شناسایی عوامل عفونی در دستگاه تناسلی مردانه انجام میشود. این آزمایش در بررسی ناباروری با منشأ عفونی، پروستاتیت (التهاب پروستات)، اپیدیدیمیت یا عفونتهای مزمن تناسلی کاربرد دارد. کشت بهویژه در موارد با علائم بالینی، سابقه عفونتهای مکرر، یا اختلال در پارامترهای اسپرم اهمیت دارد.
نمونهگیری با رعایت شرایط استریل انجام شده و در محیطهای اختصاصی مانند Blood Agar، Chocolate Agar، MacConkey و در موارد خاص محیطهای انتخابی برای Neisseria gonorrhoeae یا Ureaplasma کشت داده میشود. پس از رشد، شناسایی دقیق گونه، بررسی مقاومت دارویی، و در صورت نیاز تایپینگ مولکولی انجام میشود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی ناباروری مردانه با منشأ عفونی
- بررسی پروستاتیت مزمن یا حاد
- بررسی اپیدیدیمیت یا درد بیضه
- بررسی موارد مشکوک به بیماریهای منتقله از راه جنسی
- بررسی بیماران با ترشح ، درد یا سوزش تناسلی
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد عودکننده یا مقاوم
- بررسی کیفیت اسپرم در حضور التهاب
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
مایع منی در حالت طبیعی استریل است. ورود عوامل پاتوژن از طریق تماس جنسی، انتشار خونی یا صعودی از مجرای ادرار میتواند باعث التهاب و عفونت شود. عوامل شایع شامل Escherichia coli, Enterococcus, Staphylococcus aureus, Neisseria gonorrhoeae, Chlamydia trachomatis, و Ureaplasma urealyticum هستند.
در روش کشت ، نمونه در محیطهای مناسب قرار داده شده و رشد کلونیها بررسی میشود. آزمایشهای بیوشیمیایی، رنگآمیزی گرم و در موارد خاص PCR یا NAAT برای شناسایی دقیق انجام میشود. آزمایش حساسیت دارویی برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- درد یا سوزش هنگام انزال
- ترشح یا التهاب ناحیه تناسلی
- درد بیضه یا پرینه
- تب و لرز
- اختلال در باروری
- تغییر در حجم یا رنگ مایع منی
- خون در منی
- علائم سیستمیک در موارد شدید
آزمایشهای مکمل
- بررسی پارامترهای اسپرم (اسپرمگرام)
- رنگآمیزی گرم و بررسی میکروسکوپی
- آزمایشهای حساسیت دارویی
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا نوتروپنی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- آزمایش PCR برای عوامل خاص مانند کلامیدیا یا گنوره
- تصویربرداری بیضه یا پروستات با سونوگرافی
- بررسی سطح PSA در موارد پروستاتیت
- بررسی آنتیبادیهای ضد اسپرم
- بررسی ادرار و کشت ادراری
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت در مایع منی میتواند از آسیب به دستگاه تناسلی، ناباروری یا انتقال بیماری جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتیبیوتیک مناسب میتواند علائم را کنترل کرده و از عوارض جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- ناباروری دائمی
- پروستاتیت مزمن یا آبسه پروستات
- اپیدیدیمیت و آسیب بیضه
- انتقال بیماری به شریک جنسی
- سپسیس در موارد شدید
- بستریهای طولانیمدت
- مقاومت دارویی
- کاهش کیفیت زندگی
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- علائم تناسلی فعال
- سابقه تماس جنسی پرخطر
- نقص ایمنی یا دیابت
- نمونهگیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- استفاده از محیطهای کشت مناسب
- شرایط بیمارستانی یا کلینیکی
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری ناقص یا آلوده
- نگهداری نامناسب نمونه
- بیماریهای ویروسی با علائم مشابه
- عدم استفاده از محیطهای کشت اختصاصی
- عدم بررسی میکروسکوپی دقیق
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Male Genital Infections
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO STI and Infertility Surveillance