نام آزمایش : تعیین حداقل غلظت مهارکننده (MIC) در مقاومت چنددارویی   

 (Poly Drug Resistance)

توضیح کلی آزمایش

آزمایش MIC (Minimum Inhibitory Concentration) برای تعیین حداقل غلظت دارویی مورد نیاز جهت مهار رشد باکتری ها از جمله باکتری بیماری سل یا مایکوباکتریوم انجام می‌شود. این آزمایش در موارد مقاومت چنددارویی (PDR)، سل مقاوم یا عفونت‌های مزمن و پیچیده کاربرد دارد.  MIC  به‌ویژه در انتخاب دقیق دوز دارو، پایش درمان، و بررسی اثربخشی داروهای جایگزین اهمیت دارد.

روش‌های رایج شامل رقیق‌سازی در محیط مایع (Broth Microdilution)، نوار  E-test، یا سیستم‌های خودکار مانند VITEK و MGIT هستند. نتایج MIC به‌صورت µg/mL گزارش می‌شوند و با استانداردهای CLSI یا EUCAST تفسیر می‌گردند.

کاربردهای بالینی آزمایش

• بررسی مقاومت چنددارویی در سل یا سایر باکتری‌ها
• انتخاب دقیق دوز دارو در درمان‌های پیچیده
• بررسی اثربخشی داروهای جایگزین یا ترکیبی
• پایش درمان در بیماران با نقص ایمنی
• بررسی موارد شکست درمان یا عود
• بررسی عفونت‌های بیمارستانی یا مرتبط با پروتز
• بررسی سویه‌های نادر یا غیرمعمول
• بررسی موارد MDR/XDR در سل یا سودوموناس

فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش

MIC  نشان‌دهنده پایین‌ترین غلظت دارویی است که مانع رشد قابل مشاهده میکروارگانیسم در شرایط آزمایشگاهی می‌شود. این مقدار به‌صورت کمی بیان می‌شود و در تصمیم‌گیری درمانی نقش کلیدی دارد. مقاومت دارویی معمولاً ناشی از جهش‌های ژنی، تغییر در هدف دارو یا مکانیسم‌های پمپ خروجی است.

در روش  Broth Microdilution ، رقت‌های سریالی از دارو در محیط کشت تهیه شده و باکتری به آن اضافه می‌شود. پس از انکوباسیون، کمترین غلظتی که مانع رشد می‌شود به‌عنوان MIC  ثبت می‌گردد.

در روش  E-test، نوار آغشته به دارو روی محیط جامد قرار داده شده و منطقه مهار رشد بررسی می‌شود.

علائم بالینی مرتبط با مقاومت چنددارویی

• عدم پاسخ به درمان‌های استاندارد
• تب و علائم پایدار یا عودکننده
• عفونت‌های مزمن یا منتشر
• نیاز به بستری طولانی‌مدت
• علائم سپسیس (عفونت) یا نارسایی اندام
• درگیری چند اندام یا سیستمیک
• سابقه مصرف مکرر آنتی‌بیوتیک

آزمایش‌های مکمل

• کشت و شناسایی دقیق گونه
• آزمایش‌های حساسیت دارویی استاندارد  (AST)
• بررسی ژن‌های مقاومت با PCR یا توالی‌یابی
• تصویربرداری از اندام درگیر
• بررسی CBC، CRP، ESR
• بررسی عملکرد کبدی و کلیوی
• بررسی سطح دارو در خون در موارد خاص
• بررسی کشت خون یا مایع بدن
• بررسی سابقه درمانی و داروهای مصرف‌شده
• بررسی اپیدمیولوژیک در موارد بیمارستانی

ضرورت تشخیص زودهنگام

تشخیص زودهنگام مقاومت چنددارویی و تعیین MIC می‌تواند از شکست درمان، انتخاب اشتباه دارو، یا پیشرفت به فرم‌های شدید جلوگیری کند. درمان هدفمند بر اساس MIC می‌تواند اثربخشی درمان را افزایش داده و از بستری یا مرگ جلوگیری کند.

عوارض تشخیص دیرهنگام

• شکست درمان و پیشرفت عفونت
• انتقال سویه مقاوم به دیگران
• نارسایی اندام یا سپسیس( عفونت خونی)
• مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
• بستری‌های طولانی‌مدت
• نیاز به درمان‌های ترکیبی و پرهزینه
• کاهش کیفیت زندگی
• مقاومت دارویی گسترده

عوامل افزایش‌دهنده احتمال مقاومت چنددارویی

• سابقه درمان ناقص یا مصرف مکرر آنتی‌بیوتیک
• تماس با بیمار مقاوم
• نقص ایمنی یا بیماری زمینه‌ای
• بستری طولانی‌مدت یا ICU
• استفاده نادرست از داروها
• فرم‌های منتشر یا پیچیده
• سابقه جراحی یا پروتز

عوامل کاهش‌دهنده احتمال مقاومت چنددارویی

• درمان کامل و منظم با داروهای مناسب
• عدم تماس با بیمار مقاوم
• فرم‌های محدود و غیرسیستمیک
• پاسخ بالینی مناسب به درمان
• عدم وجود نقص ایمنی
• استفاده از داروهای استاندارد با دوز مناسب

منابع

• UpToDate
• Lab Tests Online
• Mayo Clinic
• PubMed
• CLSI Guidelines on MIC Testing
• Harrison’s Principles of Internal Medicine
• Infectious Diseases Society of America – IDSA
• Journal of Clinical Microbiology
• WHO Antimicrobial Resistance Surveillance