نام آزمایش: آنتی‌ژن ادراری باکتری لژیونلا ( یکی از عوامل ذات الریه )
Legionella – Urinary Antigen
توضیح کلی آزمایش
آزمایش آنتی‌ژن ادراری لژیونلا برای شناسایی سریع عفونت با Legionella pneumophila، به‌ویژه تیپ 1، از طریق نمونه ادرار انجام می‌شود. این آزمایش غیرتهاجمی، سریع و حساس است و در تشخیص بیماری لژیونر، نوعی پنومونی شدید و غیرمعمول، کاربرد دارد. به‌ویژه در بیماران بستری، افراد مسن و دارای نقص ایمنی اهمیت دارد.
این آزمایش معمولاً با روش ایمونواسی انجام می‌شود و نتیجه آن ظرف چند ساعت قابل گزارش است. اگرچه فقط تیپ 1 را شناسایی می‌کند ولی در موارد بالینی شدید بسیار مفید است.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد پنومونی شدید یا غیرمعمول
- بررسی بیماران بستری در ICU با علائم تنفسی
- بررسی موارد مشکوک به بیماری لژیونر
- بررسی بیماران با نقص ایمنی، پیوند عضو و سرطان
- بررسی اپیدمی‌های مرتبط با منابع آبی یا تهویه
- بررسی موارد مقاوم به درمان یا عودکننده
- پایش درمان و اثربخشی داروهای ضدباکتری
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Legionella pneumophila تیپ 1 در هنگام عفونت، آنتی‌ژن‌های خاصی را در بدن آزاد می‌کند که از طریق کلیه‌ها وارد ادرار می‌شوند. در آزمایش آنتی‌ژن ادراری، این پروتئین‌ها با آنتی‌بادی‌های اختصاصی واکنش داده و نتیجه به‌صورت رنگی یا نوار قابل مشاهده است.
حساسیت آزمایش برای تیپ 1 بالاست ولی سایر تیپ‌ها یا گونه‌ها ممکن است شناسایی نشوند. در موارد منفی مشکوک، کشت یا PCR توصیه می‌شود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- تب بالا و ناگهانی
- سرفه خشک یا همراه با خلط
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- سردرد، گیجی و اختلال سطح هوشیاری
- تهوع، استفراغ و اسهال
- ضعف عمومی
- علائم شوک یا سپسیس (عفونت) در موارد شدید
آزمایش‌های مکمل
- کشت ترشحات تنفسی در محیط BCYE
- PCR از نمونه تنفسی
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- تصویربرداری قفسه سینه با X-ray یا CT
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی سطح لاکتات در موارد شوک
- بررسی کشت خون در موارد سپسیس
- بررسی اپیدمیولوژیک در موارد گروهی
- بررسی منابع آبی یا تهویه در محیط بیمار
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام لژیونلا تیپ 1 با آزمایش آنتی‌ژن ادراری می‌تواند از پیشرفت به پنومونی شدید، نارسایی تنفسی و مرگ جلوگیری کند. درمان سریع با ماکرولیدها یا فلوروکینولون‌ها اثربخشی بالایی دارد و می‌تواند از بستری طولانی‌مدت یا نیاز به تهویه مکانیکی جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- پنومونی دوطرفه یا نکروتیک
- نارسایی تنفسی و نیاز به ونتیلاتور
- سپسیس و شوک عفونی
- نارسایی کلیوی یا کبدی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- انتقال بیماری در موارد اپیدمی
- مقاومت دارویی در صورت درمان ناقص
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- سن بالا، سیگار و بیماری زمینه‌ای
- تماس با منابع آبی یا تهویه آلوده
- علائم تنفسی شدید و تب بالا
- نقص ایمنی یا پیوند عضو
- نمونه‌گیری صحیح از ادرار
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از کیت‌های حساس و معتبر
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- عفونت با تیپ‌های غیر از تیپ 1
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی دیگر با علائم مشابه
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- استفاده از کیت‌های کم‌حساسیت
- فرم‌های نهفته یا کم‌فعال باکتری
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Legionella
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Environmental Health Guidelines