نام آزمایش : آزمایش کشت باکتری استرپتوکوک گروه B
(GBS) Group B Streptococcus – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت استرپتوکوک گروه B برای شناسایی باکتری Streptococcus agalactiae از نمونه‌های واژینال، رکتال یا ادراری انجام می‌شود. این آزمایش به‌ویژه در زنان باردار اهمیت دارد، زیرا این باکتری می‌تواند در هنگام زایمان به نوزاد منتقل شده و باعث سپسیس، مننژیت یا پنومونی نوزادی شود. همچنین در بیماران با نقص ایمنی یا سالمندان می‌تواند باعث عفونت‌های سیستمیک شود.
کشت معمولاً بین هفته‌های ۳۵ تا ۳۷ بارداری انجام می‌شود و در محیط‌های انتخابی مانند Todd-Hewitt broth یا محیط‌های کروموژنیک رشد می‌کند. در صورت رشد، آزمایش حساسیت دارویی نیز انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی ناقلان GBS ( استروپتوک گروه B )در زنان باردار
- پیشگیری از انتقال GBS به نوزاد در هنگام زایمان
- بررسی عفونت‌های ادراری ناشی از GBS
- بررسی سپسیس (عفونت) یا مننژیت نوزادی
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا دیابت
- بررسی سالمندان با علائم عفونت سیستمیک
- پایش درمان در موارد مقاوم یا عودکننده
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Streptococcus agalactiae یک باکتری گرم مثبت β-همولیتیک گروه B است که بخشی از فلور طبیعی واژن و رکتوم در برخی افراد است. در شرایط خاص، این باکتری می‌تواند بیماری‌زا شود. در روش کشت، نمونه از واژن و رکتوم گرفته شده و در محیط‌های انتخابی قرار می‌گیرد. پس از رشد، شناسایی دقیق گونه و انجام آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
در زنان باردار، در صورت مثبت بودن آزمایش ، پروفیلاکسی با آنتی‌بیوتیک در هنگام زایمان توصیه می‌شود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در زنان باردار:
- معمولاً بدون علامت
- در برخی موارد : ترشح واژینال، درد لگنی یا عفونت ادراری
در نوزادان:
- تب یا هیپوترمی
- بی‌قراری یا خواب‌آلودگی شدید
- تنفس سریع یا سخت
- تغذیه ضعیف
- علائم سپسیس یا مننژیت
در بزرگسالان:
- تب و لرز
- درد شکمی یا لگنی
- علائم ادراری
- ضعف عمومی
- علائم سپسیس یا پنومونی
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارز یابی التهاب
- آزمایش های عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی کشت خون یا ادرار در موارد سیستمیک
- آزمایش های حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی سطح لاکتات در موارد شوک
- بررسی تصویربرداری لگن یا رحم در موارد مشکوک
- بررسی وضعیت ایمنی بیمار
- بررسی علائم نوزادی در ساعات اولیه پس از تولد
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام ناقلان GBS در زنان باردار می‌تواند از انتقال به نوزاد و بروز سپسیس یا مننژیت جلوگیری کند. درمان پروفیلاکتیک با پنی‌سیلین در هنگام زایمان اثربخشی بالایی دارد و می‌تواند از بستری نوزاد و عوارض جدی جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- سپسیس یا مننژیت نوزادی
- مرگ نوزاد در موارد شدید
- بستری طولانی‌مدت در NICU
- آسیب عصبی یا شناختی نوزاد
- سپسیس یا پنومونی در بزرگسالان
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به درمان‌های تهاجمی
- انتقال بیماری در موارد اپیدمی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- حاملگی در هفته‌های آخر
- سابقه قبلی نوزاد مبتلا به GBS
- عفونت ادراری با GBS در دوران بارداری
- نقص ایمنی یا دیابت
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
- فرم‌های ناقل بدون رشد فعال
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Group B Streptococcus
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- American College of Obstetricians and Gynecologists – ACOG