نام آزمایش: کشت از محتوای دستگاه گوارش
GastroIntestinal Tract – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت دستگاه گوارش برای شناسایی میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در نمونه‌های مدفوع، ترشحات روده‌ای یا بیوپسی مخاطی انجام می‌شود. این آزمایش در تشخیص عفونت‌های گوارشی ناشی از باکتری، قارچ یا انگل‌ها کاربرد دارد و به‌ویژه در موارد اسهال، کولیت (شکم درد) یا تب گوارشی اهمیت دارد.
کشت می‌تواند باکتری‌های بیماری‌زا مانند سالمونلا، شیگلا، کمپیلوباکتر، یرسینیا، E. coli بیماری‌زا و در موارد خاص گونه‌های قارچی یا مایکوباکتریومی را شناسایی کند. در صورت رشد، آزمایش حساسیت دارویی نیز انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی اسهال حاد یا مزمن
- بررسی کولیت عفونی یا هموراژیک
- بررسی تب گوارشی یا درد شکمی
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا HIV
- بررسی موارد مشکوک به عفونت غذایی یا اپیدمی
- بررسی بیماران بستری با علائم گوارشی
- پایش درمان در موارد مقاوم یا عودکننده
- بررسی موارد مشکوک به CDI ( باکتری کلستریدیوم) ؛ EHEC ( باکتری ای کلای بیماری زا ) ، یا سایر پاتوژن‌های خاص
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
فلور طبیعی روده شامل صدها گونه باکتری است، اما در شرایط خاص، پاتوژن‌ها می‌توانند رشد کرده و باعث بیماری شوند. در روش کشت، نمونه مدفوع یا ترشح در محیط‌های انتخابی مانند MacConkey ، XLD ، یا SS آگار قرار داده می‌شود. پس از رشد، شناسایی دقیق گونه و انجام آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
در موارد خاص، بررسی توکسین‌ها، آنتی‌ژن‌ها، یا ژن‌های بیماری‌زا نیز انجام می‌شود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- اسهال آبکی یا خونی
- درد شکمی
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- نفخ یا اتساع شکم
- ضعف عمومی
- کاهش اشتها
- علائم کم‌آبی یا الکترولیتی
- علائم سیستمیک در موارد شدید
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز ( افزایش گلبول های سفید ) یا آنمی ( کم خونی)
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی الکترولیت‌ها و عملکرد کلیوی
- آزمایش‌های آنتی‌ژن یا PCR برای پاتوژن‌های خاص
- بررسی توکسین‌های E. coli یا C. difficile
- بررسی کشت خون در موارد سپسیس
- تصویربرداری شکم در موارد کولیت شدید
- بررسی سطح لاکتات در موارد شوک
- بررسی اپیدمیولوژیک در موارد گروهی یا غذایی
- بررسی نقص ایمنی در بیماران مستعد
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت‌های گوارشی می‌تواند از پیشرفت به فرم‌های شدید مانند کولیت هموراژیک، سپسیس یا نارسایی کلیوی جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتی‌بیوتیک یا ضدانگل مناسب می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری یا انتقال بیماری جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- کم‌آبی شدید و اختلال الکترولیتی
- کولیت هموراژیک یا نکروتیک
- سپسیس و شوک عفونی
- نارسایی کلیوی یا کبدی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- انتقال بیماری در موارد اپیدمی
- مقاومت دارویی در صورت درمان نامناسب
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- اسهال خونی یا شدید
- تماس با منابع غذایی یا آب آلوده
- سفر به مناطق پرخطر
- نقص ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
- فرم‌های ویروسی یا نهفته بیماری
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Gastrointestinal Infections
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Foodborne Disease Surveillance