نام آزمایش: کشت اجسام خارجی در نواحی تحتانی بدن
Foreign Bodies – Culture (Lower Tract)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت اجسام خارجی در نواحی تحتانی بدن برای شناسایی میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در اطراف پروتزها، ایمپلنت‌ها، کاتترها یا ابزارهای پزشکی قرارگرفته در اندام‌های تحتانی انجام می‌شود. این آزمایش در تشخیص عفونت‌های مرتبط با اجسام خارجی، به‌ویژه در بیماران جراحی‌شده، دیابتی، یا با نقص ایمنی کاربرد دارد.
نمونه‌گیری معمولاً از ترشحات اطراف جسم خارجی، بیوپسی بافتی یا سواب سطحی انجام می‌شود و در محیط‌های کشت هوازی، بی‌هوازی و قارچی قرار می‌گیرد. در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه و آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی عفونت‌های اطراف پروتزهای ارتوپدی، عروقی یا اورولوژیک
- بررسی عفونت‌های مرتبط با کاتترهای ادراری یا دیالیز
- بررسی زخم‌های مزمن با جسم خارجی باقی‌مانده
- بررسی بیماران دیابتی با زخم‌های مقاوم
- بررسی موارد عفونت‌های بیمارستانی یا پس از جراحی
- پایش درمان در موارد مزمن یا مقاوم
- بررسی موارد سپسیس با منشأ جسم خارجی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
اجسام خارجی می‌توانند به‌عنوان محل تجمع باکتری‌ها و تشکیل بیوفیلم عمل کنند، که باعث مقاومت به درمان و مزمن شدن عفونت می‌شود. در روش کشت، نمونه از اطراف جسم خارجی یا بافت درگیر گرفته شده و در محیط‌های کشت مناسب قرار می‌گیرد. رشد میکروارگانیسم‌ها نشان‌دهنده عفونت فعال بوده و شناسایی دقیق آن‌ها برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.
در موارد خاص، بررسی قارچی، مایکوباکتریومی یا بی‌هوازی نیز انجام می‌شود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- ترشح چرکی یا بدبو از محل جسم خارجی
- درد، تورم، یا قرمزی موضعی
- تب و لرز
- عدم پاسخ به درمان‌های معمولی
- علائم سپسیس (عفونت خون)در موارد شدید
- اختلال عملکرد اندام درگیر
- حساسیت به لمس یا حرکت جسم خارجی
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- تصویربرداری با X-ray، CT یا MRI برای بررسی موقعیت جسم خارجی
- بررسی حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی بیوفیلم با روش‌های خاص
- بررسی قارچی یا مایکوباکتریومی در موارد مقاوم
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی کشت خون در موارد سپسیس(عفونت خون)
- بیوپسی بافتی در موارد مزمن یا مشکوک به نئوپلاسم(بدخیمی)
- بررسی نقص ایمنی در بیماران مستعد
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت مرتبط با اجسام خارجی می‌تواند از پیشرفت به سپسیس، نکروز بافتی یا نیاز به برداشت پروتز جلوگیری کند. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک مناسب یا مداخله جراحی می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و از بستری طولانی‌مدت جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- گسترش عفونت به بافت‌های اطراف
- تشکیل بیوفیلم و مقاومت دارویی
- سپسیس و شوک عفونی
- نیاز به برداشت پروتز یا جسم خارجی
- نارسایی اندام درگیر
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- عود مکرر عفونت
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- وجود ترشح واضح و چرکی
- درد و تب
- نقص ایمنی یا دیابت
- سابقه جراحی یا تعبیه جسم خارجی
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری سطحی یا ناکافی
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
- فرم‌های نهفته یا بیوفیلم بدون رشد آزاد
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Device-Associated Infections
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Guidelines on Surgical Site Infections