نام آزمایش: کشت باکتری شیگلا (یکی از عوامل اسهال خونی )
Shigella – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت شیگلا برای شناسایی گونه‌های بیماری‌زای Shigella از نمونه‌های مدفوع یا در موارد خاص از خون یا مایع بدن انجام می‌شود. این باکتری گرم منفی عامل شیگلوز یا دیسانتری باکتریایی است که با اسهال خونی، تب و درد شکمی همراه است. کشت شیگلا در موارد اسهال خونی، اپیدمی‌های غذایی یا بررسی ناقلان مزمن اهمیت دارد.
کشت در محیط‌های انتخابی مانند XLD، SS یا MacConkey agar انجام می‌شود. در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه، تایپینگ سرولوژیک و آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد اسهال خونی یا تب گوارشی
- بررسی بیماران با درد شکمی شدید و مدفوع مخاطی
- بررسی موارد مشکوک به شیگلوز در کودکان یا سالمندان
- بررسی اپیدمی‌های غذایی یا آب آلوده
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا HIV
- بررسی ناقلان مزمن در مراکز بهداشتی یا غذایی
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد مقاوم یا عودکننده
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Shigella یک باسیل گرم منفی از خانواده Enterobacteriaceae است که از طریق مصرف غذا یا آب آلوده منتقل می‌شود. این باکتری با نفوذ به سلول‌های اپیتلیال روده بزرگ و تولید توکسین‌ها باعث التهاب، زخم و خونریزی مخاطی می‌شود.
در روش کشت، نمونه مدفوع در محیط‌های انتخابی قرار داده می‌شود و در دمای ۳۵–۳۷ درجه سانتی‌گراد انکوبه می‌شود. کلونی‌ها معمولاً بی‌رنگ یا شفاف هستند. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی، سرولوژیک، و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی صورت می‌گیرد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- اسهال خونی یا مخاطی
- درد شکمی شدید و کرامپی
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- ضعف عمومی
- علائم کم‌آبی
- در کودکان : تشنج ناشی از تب بالا
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی الکترولیت‌ها و سطح لاکتات
- آزمایش‌های عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی PCR برای شناسایی سریع
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- تصویربرداری شکم در موارد مشکوک به کولیت شدید
- بررسی اپیدمیولوژیک در موارد گروهی
- بررسی ناقلان مزمن با کشت‌های مکرر
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام شیگلوز می‌تواند از پیشرفت به فرم‌های شدید، کم‌آبی یا انتقال بیماری جلوگیری کند. درمان با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب در موارد شدید یا پرخطر می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری یا عوارض سیستمیک جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- کم‌آبی شدید و اختلال الکترولیتی
- کولیت هموراژیک یا نکروتیک
- سپسیس و شوک عفونی
- تشنج در کودکان
- ناقلی مزمن و انتقال به دیگران
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- مقاومت دارویی در صورت درمان ناقص
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- اسهال خونی یا مخاطی
- تب بالا و درد شکمی شدید
- تماس با منابع غذایی یا آب آلوده
- سفر به مناطق پرخطر
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از محیط‌های انتخابی مناسب
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی دیگر با علائم مشابه
- فرم‌های نهفته یا ناقل بدون علائم
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
- عدم توجه به سابقه اپیدمیولوژیک
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Shigella
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Foodborne Disease Surveillance