نام آزمایش: کشت باکتری سالمونلا
Salmonella – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت سالمونلا برای شناسایی گونه‌های بیماری‌زای Salmonella از نمونه‌های مدفوع، خون، ادرار یا مایعات مختلف بدن انجام می‌شود. این باکتری گرم منفی عامل بیماری‌های گوارشی مانند سالمونلوز، تب تیفوئید و سپسیس (عفونت خون )است. کشت سالمونلا به‌ویژه در موارد اسهال خونی، تب طولانی‌مدت، یا اپیدمی‌های غذایی اهمیت دارد.
کشت در محیط‌های انتخابی مانند XLD، SS یا MacConkey agar انجام می‌شود. در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه، تایپینگ سرولوژیک و آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی اسهال خونی یا تب گوارشی
- بررسی موارد مشکوک به سالمونلوز یا تیفوئید
- بررسی بیماران با تب طولانی‌مدت بدون منشأ مشخص
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا HIV
- بررسی موارد اپیدمی غذایی یا آب آلوده
- بررسی بیماران بستری با علائم گوارشی
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی ناقلان مزمن سالمونلا تیفی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Salmonella یک باسیل گرم منفی از خانواده Enterobacteriaceae است که از طریق مصرف غذا یا آب آلوده منتقل می‌شود. گونه‌های تیفی و پاراتیفی باعث تب تیفوئید و سایر گونه‌ها باعث سالمونلوز می‌شوند. باکتری از مخاط روده عبور کرده و در موارد شدید وارد جریان خون می‌شود.
در روش کشت، نمونه در محیط‌های انتخابی قرار داده می‌شود و در دمای ۳۵–۳۷ درجه سانتی‌گراد انکوبه می‌شود. کلونی‌ها معمولاً بی‌رنگ یا با مرکز سیاه هستند. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی، سرولوژیک و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی صورت می‌گیرد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در سالمونلوز:
- اسهال آبکی یا خونی
- درد شکمی
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- ضعف عمومی
- علائم کم‌آبی
در تیفوئید:
- تب ممتد و بالا
- سردرد
- درد شکمی یا عضلانی
- راش "رز اسپات"
- یبوست یا اسهال
- بزرگی طحال یا کبد
- اختلال سطح هوشیاری در موارد شدید
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- آزمایش های عملکرد کبدی و کلیوی
- آزمایش های سرولوژیک مانند Widal
- بررسی کشت خون در موارد تیفوئید
- بررسی الکترولیت ها و سطح لاکتات
- تصویربرداری شکم در موارد مشکوک به آبسه
- بررسی PCR برای شناسایی سریع
- بررسی اپیدمیولوژیک در موارد گروهی
- بررسی ناقلان مزمن با کشت صفرا یا ادرار
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سالمونلا می‌تواند از پیشرفت به فرم‌های سیستمیک، سپسیس یا ناقلی مزمن جلوگیری کند. درمان با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب در موارد تیفوئید یا فرم‌های شدید می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری یا انتقال بیماری جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- کم‌آبی شدید و اختلال الکترولیتی
- سپسیس و شوک عفونی
- آبسه‌های داخل شکمی
- ناقلی مزمن و انتقال به دیگران
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- مقاومت دارویی در صورت درمان ناقص
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- تب ممتد یا اسهال خونی
- تماس با منابع غذایی یا آب آلوده
- سفر به مناطق پرخطر
- نقص ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از محیط‌های انتخابی مناسب
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی دیگر با علائم مشابه
- فرم‌های نهفته یا ناقل بدون علائم
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
- عدم توجه به سابقه اپیدمیولوژیک
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Salmonella
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Foodborne Disease Surveillance