نام آزمایش: کشت باکتری کلستریدیوم دیفیسیل
Clostridium difficile – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت کلستریدیوم دیفیسیل برای جداسازی و شناسایی این باکتری بی‌هوازی گرم مثبت از نمونه مدفوع انجام می‌شود. این آزمایش به‌ویژه در موارد مشکوک به کولیت (دردهای شکمی ) ناشی از آنتی‌بیوتیک، اسهال بیمارستانی، یا موارد مقاوم به درمان کاربرد دارد. اگرچه روش‌های سریع‌تری مانند آنتی‌ژن یا PCR وجود دارند، کشت همچنان به‌عنوان مرجع طلایی برای شناسایی و تایپینگ سویه‌ها و انجام آزمایش‌های حساسیت دارویی استفاده می‌شود.
کشت این باکتری نیازمند محیط‌های اختصاصی بی‌هوازی مانند CCFA و شرایط دقیق آزمایشگاهی است.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد مشکوک به کولیت دیفیسیل با آزمایش‌های منفی اولیه
- بررسی بیماران با اسهال مزمن یا عودکننده
- بررسی بیماران بستری با مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف
- بررسی بیماران با ضعف ایمنی یا سن بالا
- بررسی موارد مقاوم به درمان یا مشکوک به سویه‌های هایپرویرولنت
- بررسی اپیدمیولوژی عفونت‌های بیمارستانی
- انجام آزمایش‌های حساسیت دارویی و تایپینگ سویه
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
کلستریدیوم دیفیسیل در شرایط بی‌هوازی رشد می‌کند و تولید توکسین‌های A و B عامل اصلی آسیب مخاطی کولون است. در روش کشت، نمونه مدفوع در محیط‌های انتخابی مانند CCFA قرار داده می‌شود و در انکوباتور بی‌هوازی نگهداری می‌شود. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی( شکل و فرم ) و مولکولی انجام شده و در صورت نیاز، آزمایش‌های حساسیت دارویی و بررسی تولید توکسین نیز صورت می‌گیرد.
کشت امکان جداسازی سویه‌های مقاوم، هایپرویرولنت، یا نادر را فراهم می‌کند و در مطالعات اپیدمیولوژیک اهمیت دارد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در کولیت دیفیسیل:
- اسهال آبکی یا خونی
- درد شکمی
- تب
- تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
- ضعف عمومی
- نفخ یا اتساع شکم
- علائم شوک یا سپسیس در موارد شدید
- درگیری کولون در تصویربرداری
آزمایش‌های مکمل
- آزمایش آنتی‌ژن GDH و توکسین A و B
- آزمایش PCR برای ژن‌های توکسین
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی الکترولیت‌ها و عملکرد کلیوی
- تصویربرداری شکم با CT یا رادیوگرافی
- بررسی سطح لاکتات در موارد شوک
- بررسی آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی اخیر
- آزمایش‌های عملکرد کبدی در موارد شدید
- بررسی کشت خون در موارد سپسیس
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام CDI با کشت می‌تواند از پیشرفت به کولیت شدید، مگاکولون سمی، یا سپسیس جلوگیری کند. جداسازی سویه و بررسی حساسیت دارویی امکان انتخاب درمان مؤثر را فراهم می‌کند و از عوارض جدی جلوگیری می‌نماید.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- کولیت شدید و خونریزی
- مگاکولون سمی
- سپسیس و شوک عفونی
- نارسایی کلیوی یا کبدی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- نیاز به جراحی یا کولکتومی
- کاهش کیفیت زندگی
- عود مکرر بیماری
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف مانند کلیندامایسین، سفالوسپورین، یا فلوروکینولون‌ها
- بستری طولانی‌مدت در بیمارستان
- سن بالا
- نقص ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای
- سابقه CDI یا کولیت
- جراحی‌های گوارشی یا مصرف مهارکننده‌های پمپ پروتون
- نمونه‌گیری صحیح و انتقال سریع به محیط بی‌هوازی
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف پروبیوتیک‌ها
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک اخیر
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- فرم‌های نهفته یا ناقل بدون علائم
- مصرف داروهای ضداسهال قبل از نمونه‌گیری
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Clostridium difficile Infection
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology