ارتباط ویتامین D با سایر تستهای آزمایشگاهی و تأثیر آن بر پارامترهای تشخیصی
مقدمه
ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که نقش مهمی در متابولیسم استخوان، عملکرد سیستم ایمنی و تنظیم التهاب دارد. کمبود ویتامین D یکی از شایعترین کمبودهای تغذیهای در جهان است و میتواند بر نتایج بسیاری از آزمایش های آزمایشگاهی تأثیر بگذارد. این ویتامین با سایر هورمون ها، الکترولیت ها و نشانگرهای التهابی تعامل دارد و درک این ارتباطات برای تفسیر صحیح نتایج آزمایشگاهی ضروری است. در این مقاله، تأثیر ویتامین D بر تستهای مختلف آزمایشگاهی و ارتباط آن با سایر پارامترهای بیوشیمیایی بررسی میشود.
اهمیت بالینی ارتباط ویتامین D با سایر تستها
کمبود یا افزایش ویتامین D میتواند بر نتایج چندین آزمایش تأثیر بگذارد و منجر به تشخیص نادرست یا تفسیر اشتباه شود.
برای مثال:
- آزمایش های کلسیم و فسفر: ویتامین D جذب کلسیم و فسفر را تنظیم میکند و کمبود آن باعث کاهش سطح این الکترولیت ها میشود.
- پارامترهای التهابی : ویتامین D دارای اثرات تعدیل کننده سیستم ایمنی است و ممکن است بر نشانگرهای التهابی مانند CRP تأثیر بگذارد.
- هورمون پاراتیروئید (PTH) : کمبود ویتامین D منجر به افزایش ثانویه PTH میشود که میتواند در تستهای مرتبط با متابولیسم استخوان اختلال ایجاد کند.
- عملکرد کلیه و کبد: از آنجا که ویتامین D در کبد و کلیه فعال میشود، اختلال در عملکرد این اندام ها میتواند بر سطح آن تأثیر بگذارد.
تأثیر ویتامین D بر تستهای مرتبط با متابولیسم استخوان
کلسیم (Ca) و فسفر (P)
- کمبود ویتامین Dباعث کاهش جذب کلسیم و فسفر از درنتیجه کاهش سطح کلسیم و فسفر خون می گردد .
- افزایش ویتامین D باعث افزایش جذب کلسیم و فسفر از روده درنتیجه افزایش سطح کلسیم و فسفر خون می گردد .
هورمون پاراتیروئید (PTH)
- کمبود ویتامین D منجر به کاهش کلسیم خون و تحریک ترشح PTH و درنتیجه هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه می گردد .
- مکمل دهی ویتامین D در افراد دچار کمبود ویتامین D باعث کاهش سطح PTH می گردد .
آلکالین فسفاتاز (ALP)
- در کمبود شدید ویتامین D (راشیتیسم یا استئومالاسی) منجر به افزایش ALP به دلیل افزایش فعالیت استئوبلاست ها می گردد .
تأثیر ویتامین D بر آزمایش های التهابی و ایمونولوژیک
پروتئین واکنشگر (CRP) C و اینترلوکین-6 (IL-6)
- ویتامین D دارای اثرات ضدالتهابی است و کمبود آن با افزایش سطح CRP و IL-6 همراه است.
- در بیماری های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، کمبود ویتامین D ممکن است با افزایش فعالیت بیماری مرتبط باشد.
آزمایش های مرتبط با دیابت و مقاومت به انسولین
- کمبود ویتامین D با افزایش مقاومت به انسولین و اختلال در تحمل گلوکز همراه است.
- در برخی مطالعات، مکمل دهی ویتامین D باعث بهبود HbA1c و سطح گلوکز ناشتا شده است.
تأثیر ویتامین D بر عملکرد کلیه و کبد
آزمایش های عملکرد کلیه : کراتینین ، EGFR
- بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی (CKD) اغلب کمبود ویتامین D دارند زیرا کلیه در فعالسازی آن نقش دارد.
- کمبود ویتامین D ممکن است با پیشرفت بیماری کلیوی مرتبط باشد.
آزمایش های عملکرد کبد AST, ALT, Bilirubin :
- بیماری های کبدی مانند سیروز میتوانند منجر به کاهش سطح ویتامین D شوند (به دلیل اختلال در متابولیسم آن).
نتیجه گیری و جمع بندی
ویتامین D بر طیف وسیعی از آزمایش ها تأثیر میگذارد، از جمله آزمایش های مرتبط با متابولیسم استخوان مانند کلسیم، فسفر، PTH، نشانگرهای التهابی (CRP, IL-6) و آزمایش های عملکرد کلیه و کبد. کمبود این ویتامین شایع است و میتواند منجر به تفسیر نادرست برخی آزمایشها شود. بنابراین، در ارزیابی آزمایشگاهی بیماران، به ویژه در موارد هایپرپاراتیروئیدیسم، هایپرکلسمی یا بیماریهای التهابی، سطح ویتامین D باید مورد توجه قرار گیرد. اصلاح کمبود ویتامین D ممکن است به بهبود برخی پارامترهای آزمایشگاهی کمک کند.
منابع
- Holick MF. Vitamin D deficiency. N Engl J Med. 2007.
- Institute of Medicine (IOM). Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. 2011.
- Lips P. Vitamin D physiology. Prog Biophys Mol Biol. 2006.
- Autier P et al. Vitamin D status and ill health: a systematic review. Lancet Diabetes Endocrinol. 2014.
- Vitamin D: Physiology, Molecular Biology, and Clinical Applications (2018).