سرطان ریه: علائم بالینی و روش‌های تشخیص
مقدمه
سرطان ریه یکی از شایع‌ترین و کشنده‌ترین انواع سرطان در جهان محسوب می‌شود. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های ریه به صورت غیرقابل کنترل رشد کرده و تومور تشکیل می‌دهند. تشخیص زودرس این سرطان نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت درمان دارد، اما متأسفانه در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است.
تعریف و اپیدمیولوژی سرطان ریه
سرطان ریه به رشد غیرطبیعی سلول‌های بافت ریه گفته می‌شود که می‌تواند به سایر اندام‌ها گسترش یابد (متاستاز بدهد).
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت:
- سالانه حدود 2.2 میلیون مورد جدید سرطان ریه در جهان تشخیص داده می‌شود
- عامل 18% از کل مرگ‌های ناشی از سرطان را تشکیل می‌دهد
- سیگار کشیدن مسئول 85-80% موارد سرطان ریه است
- میانگین سن تشخیص معمولاً بین 55 تا 75 سال است
انواع اصلی سرطان ریه
الف) سرطان ریه سلول کوچک (SCLC) Small Cell Lung Cancer
- حدود 15-10% موارد سرطان ریه
- رشد سریع و تهاجمی
- ارتباط قوی با مصرف سیگار
- اغلب در زمان تشخیص متاستاز داده است
ب) سرطان ریه غیرسلول کوچک (NSCLC) Non-Small Cell Lung Cancer
- حدود 85-80% موارد
- شامل انواع:
- آدنوکارسینوم (شایع‌ترین نوع)
- کارسینوم سلول سنگفرشی
- کارسینوم سلول بزرگ
علائم و نشانه‌های بالینی
علائم تنفسی:
- سرفه مزمن (بیش از 3 هفته) که بهبود نمی‌یابد
- تنگی نفس پیشرونده
- خلط خونی (هموپتیزی)
- درد قفسه سینه (به ویژه در دم عمیق)
- خس خس سینه یا تغییر صدا
علائم سیستمیک:
- کاهش وزن ناخواسته
- ضعف و خستگی مزمن
- بی‌اشتهایی
علائم ناشی از متاستاز:
- سردرد و علائم عصبی (متاستاز به مغز)
- درد استخوان (متاستاز استخوانی)
- یرقان (متاستاز کبدی)
روش‌های تشخیصی
الف) تصویربرداری:
- رادیوگرافی قفسه سینه:
- اولین روش تشخیصی
- ممکن است توده، آتلکتازی یا افیوژن پلور را نشان دهد
- سی‌تی اسکن با دوز پایین (LDCT)
- برای غربالگری افراد پرخطر
- حساسیت بیشتر نسبت به رادیوگرافی
- PET-CT:
- ارزیابی گسترش بیماری
- تشخیص متاستاز
ب) روش‌های تهاجمی:
- برونکوسکوپی:
- مشاهده مستقیم راه‌های هوایی
- امکان بیوپسی
- بیوپسی با سوزن زیر سی‌تی (TTNA)
- برای ضایعات محیطی ریه
- توراکوسنتز:
- بررسی مایع پلور در موارد افیوژن
ج) آزمایش‌های تکمیلی:
- آزمایش‌های خون CBC، LDH، کلسیم
- آزمایش‌های مولکولی (EGFR، ALK، ROS1 برای درمان هدفمند)
- آزمایش‌های بافت‌شناسی برای تعیین نوع سرطان
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
سرطان ریه بیماری وخیمی است که در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است. آگاهی از عوامل خطر (به ویژه سیگار) و علائم هشداردهنده می‌تواند به تشخیص زودرس کمک کند. امروزه با پیشرفت روش‌های تشخیصی مانند سی‌تی اسکن و بیوپسی‌های دقیق‌تر، امکان تشخیص در مراحل اولیه بیشتر شده است. درمان بستگی به نوع و مرحله بیماری دارد و ممکن است شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا درمان‌های هدفمند باشد.
منابع
- World Health Organization. (2023). Lung Cancer Fact Sheet.
- National Cancer Institute. (2023). Non-Small Cell Lung Cancer Treatment.
- American Cancer Society. (2023). Key Statistics for Lung Cancer.
- NCCN Guidelines. (2023). Lung Cancer Screening.