ناباروری در زنان: دلایل بالینی و آزمایش‌های تشخیصی

دلایل بالینی ناباروری در زنان

ناباروری در زنان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که شامل مشکلات تخمک‌گذاری، انسداد لوله‌های رحمی، مشکلات رحمی، اختلالات هورمونی و عوامل مرتبط با سبک زندگی است. مهم‌ترین علل بالینی ناباروری عبارت‌اند از:

اختلالات تخمک‌گذاری

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): شایع‌ترین علت ناباروری، که با بی‌نظمی قاعدگی، تخمدان‌های پلی‌کیستیک و مقاومت به انسولین همراه است.

نارسایی زودرس تخمدان (POI): کاهش عملکرد تخمدان قبل از ۴۰ سالگی که می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، بیماری‌های خودایمنی یا شیمی‌درمانی باشد.

اختلالات تیروئید (کم‌کاری یا پرکاری تیروئید): تأثیر مستقیم بر عملکرد تخمدان‌ها و تعادل هورمونی دارد.

افزایش سطح پرولاکتین (هایپرپرولاکتینمی): مهار تخمک‌گذاری و ایجاد اختلال در قاعدگی.

مشکلات ساختاری و آناتومیک

انسداد لوله‌های رحمی (فالوپ): ناشی از عفونت‌های لگنی (PID)، اندومتریوز یا جراحی‌های قبلی لگنی.

اندومتریوز: رشد بافت اندومتر خارج از رحم که منجر به التهاب، چسبندگی و انسداد لوله‌های فالوپ می‌شود.

فیبروم‌های رحمی (میوم‌های رحمی): توده‌های خوش‌خیم که می‌توانند در کاشت جنین اختلال ایجاد کنند.

نقایص مادرزادی رحم (مانند رحم سپتوم‌دار یا تک‌شاخ): ایجاد مشکلات در لانه‌گزینی جنین.

عوامل هورمونی و متابولیکی

عدم تعادل هورمونی که بر تخمک‌گذاری و چرخه قاعدگی تأثیر می‌گذارد.

مقاومت به انسولین که در زنان مبتلا به PCOS شایع است.

عوامل مرتبط با سبک زندگی و محیطی

سن بالای ۳۵ سال که باعث کاهش ذخیره تخمدانی و کیفیت تخمک‌ها می‌شود.

استرس، چاقی، کم‌وزنی، مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر.

آزمایش‌های تشخیصی ناباروری در زنان

۱. آزمایش‌های هورمونی

     -FSH (هورمون محرک فولیکول) و)   -LH هورمون لوتئینه‌کننده(

بررسی عملکرد تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری.

*استرادیول (E2)

*ارزیابی عملکرد تخمدان‌ها.

*آنتی مولرین هورمون (AMH)

نشان‌دهنده ذخیره تخمدانی و پیش‌بینی پاسخ به تحریک تخمدانی.

*پرولاکتین

بررسی هایپرپرولاکتینمی که می‌تواند تخمک‌گذاری را مهار کند.

*تیروئید TSH)، T3، (T4

بررسی کم‌کاری یا پرکاری تیروئید که بر باروری تأثیر می‌گذارد.

*تستوسترون و DHEA-S

ارزیابی اختلالات آندروژنیک مانند PCOS

۲. تصویربرداری و عملکردی

*سونوگرافی ترانس‌واژینال

بررسی تخمدان‌ها (برای PCOS، کیست‌ها و ذخیره تخمدانی)، رحم (فیبروم، پولیپ) و لوله‌های رحمی.

✅ هیستروسالپنگوگرافی (HSG)

بررسی باز بودن لوله‌های رحمی و ساختار رحم با استفاده از ماده حاجب و عکس‌برداری با اشعه ایکس.

✅ سونوهیستروگرافی (Sonohysterography)

بررسی دقیق‌تر حفره رحم و لوله‌های فالوپ با استفاده از سرم فیزیولوژیک و سونوگرافی.

    MRI✅ لگن

در مواردی که نیاز به بررسی دقیق‌تر اندومتریوز یا ناهنجاری‌های رحمی باشد.

۳. آزمایش‌های تشخیصی برای علل عفونی و ایمنی

✅ آزمایش‌های عفونت‌های منتقله از راه جنسی (STD Tests)

بررسی کلامیدیا، گنوره، مایکوپلاسما و سایر عفونت‌هایی که می‌توانند منجر به انسداد لوله‌های فالوپ شوند.

✅ بررسی آنتی‌بادی‌های ضد تخمدان (Autoimmune Ovarian Antibodies)

برای تشخیص نارسایی زودرس تخمدان با علت خودایمنی.

۴. آزمایش‌های ژنتیکی

✅ کاریوتایپ کروموزومی

در مواردی که نارسایی زودرس تخمدان یا سقط‌های مکرر مشکوک به علت ژنتیکی باشد.

✅ بررسی جهش‌های ژنتیکی)مانند X شکننده، سندرم ترنر(

برای بررسی علل ژنتیکی ناباروری.

نتیجه‌گیری

ناباروری در زنان دلایل مختلفی دارد که از اختلالات هورمونی و تخمک‌گذاری گرفته تا مشکلات آناتومیکی و ژنتیکی را شامل می‌شود. تشخیص این مشکلات نیازمند انجام آزمایش‌های هورمونی، تصویربرداری و در برخی موارد، بررسی‌های ژنتیکی و عفونی است. انتخاب آزمایش‌های مناسب بر اساس تاریخچه پزشکی و علائم بیمار انجام می‌شود.

 

 

 

 

 

آزمایش‌های عفونی مرتبط با ناباروری در زنان: معرفی، تفسیر و عوامل ایجادکننده

مقدمه

عفونت‌های دستگاه تناسلی می‌توانند یکی از علل مهم ناباروری در زنان باشند. این عفونت‌ها ممکن است باعث التهاب، انسداد لوله‌های رحمی، چسبندگی‌های لگنی و اختلال در کاشت جنین شوند. برخی از این عفونت‌ها بدون علامت هستند و تنها با آزمایش‌های تشخیصی مشخص می‌شوند. در ادامه، آزمایش‌های عفونی مرتبط با ناباروری را همراه با تفسیر و عوامل ایجادکننده بررسی می‌کنیم.

 

آزمایش‌های عفونی مرتبط با ناباروری در زنان

۱. ازمایش کلامیدیا و گنوره (Chlamydia & Gonorrhea Test)

روش آزمایش

PCR بر روی نمونه ترشحات دهانه رحم، واژن، یا ادرار

کشت باکتریایی برای بررسی حضور عفونت فعال

تفسیر نتایج

مثبت: نشان‌دهنده عفونت فعال است و نیاز به درمان فوری با آنتی‌بیوتیک دارد.

منفی: عدم وجود عفونت فعال، اما در صورت وجود علائم، آزمایش‌های تکمیلی ممکن است نیاز باشد.

✅ عوامل ایجادکننده

کلامیدیا تراکوماتیس (Chlamydia trachomatis)

نایسریا گونوره‌آ (Neisseria gonorrhoeae)

✅ تأثیر بر ناباروری

عفونت مزمن می‌تواند باعث التهاب لگنی (PID) و انسداد لوله‌های فالوپ شود، که منجر به ناباروری یا حاملگی خارج از رحم می‌شود.

۲. آزمایش مایکوپلاسما و اوره‌آپلاسما (Mycoplasma & Ureaplasma Test)

✅ روش آزمایش

PCR بر روی نمونه دهانه رحم یا ادرار

کشت باکتریایی برای بررسی گونه‌های خاص

✅ تفسیر نتایج

مثبت: نشان‌دهنده عفونت است که می‌تواند با درمان آنتی‌بیوتیکی مدیریت شود.

منفی: عدم وجود عفونت.

✅ عوامل ایجادکننده

مایکوپلاسما هومینیس (Mycoplasma hominis)

مایکوپلاسما ژنیتالیوم (Mycoplasma genitalium)

اوره‌آپلاسما اوره‌آلیتیکوم (Ureaplasma urealyticum)

✅ تأثیر بر ناباروری

می‌تواند باعث التهاب اندومتر (آندومتریت)، اختلال در کاشت جنین و افزایش احتمال سقط شود.

۳. تست سفیلیس (Syphilis Test - VDRL & RPR)

✅ روش آزمایش

VDRL (Venereal Disease Research Laboratory)

RPR (Rapid Plasma Reagin)

FTA-ABS (Fluorescent Treponemal Antibody Absorption Test) برای تأیید تشخیص

✅ تفسیر نتایج

مثبت: نشان‌دهنده عفونت فعال یا قبلی با باکتری ترپونما پالیدوم است. نیاز به بررسی بیشتر و درمان آنتی‌بیوتیکی دارد.

منفی: عدم وجود عفونت.

✅ عامل ایجادکننده

ترپونما پالیدوم (Treponema pallidum)

✅ تأثیر بر ناباروری

می‌تواند منجر به التهاب مزمن در دستگاه تناسلی، سقط‌های مکرر و افزایش احتمال انتقال به جنین شود.

۴. تست ویروس پاپیلومای انسانی (HPV - Human Papillomavirus Test)

✅ روش آزمایش

PCR برای بررسی حضور انواع پرخطر HPV

پاپ اسمیر برای بررسی تغییرات سلولی ناشی از HPV

✅ تفسیر نتایج

مثبت: نشان‌دهنده حضور ویروس و افزایش ریسک مشکلات دهانه رحم مانند دیسپلازی یا سرطان دهانه رحم است.

منفی: عدم وجود عفونت ویروسی.

✅ عامل ایجادکننده

انواع پرخطر HPV (مانند HPV-16 و  HPV-18  )

✅ تأثیر بر ناباروری

برخی از انواع پرخطر می‌توانند باعث تغییرات پیش‌سرطانی در دهانه رحم شوند که ممکن است نیاز به جراحی و در نتیجه کاهش باروری داشته باشد.

۵. تست ویروس تبخال تناسلی (Herpes Simplex Virus - HSV Test)

✅ روش آزمایش

PCR از ترشحات تناسلی یا خون

آزمایش آنتی‌بادی IgG و IgM برای HSV-1 و HSV-2

✅ تفسیر نتایج

مثبت برای IgM: عفونت فعال یا اخیر.

مثبت برای IgG: عفونت قدیمی یا قبلی.

منفی: عدم وجود عفونت.

✅ عامل ایجادکننده

ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ و ۲ (HSV-1, HSV-2)

✅ تأثیر بر ناباروری

افزایش خطر انتقال به جنین و ایجاد مشکلات در بارداری.

۶. آزمایش HIV (Human Immunodeficiency Virus Test)

✅ روش آزمایش

ELISA و Western Blot برای آنتی‌بادی‌های HIV

PCR برای بررسی حضور ویروس در خون

✅ تفسیر نتایج

مثبت: وجود عفونت HIV و نیاز به درمان ضدویروسی.

منفی: عدم وجود عفونت.

✅ عامل ایجادکننده

ویروس نقص ایمنی انسانی HIV-1)   و    ( HIV-2

✅ تأثیر بر ناباروری

ضعف سیستم ایمنی و افزایش احتمال عفونت‌های تناسلی.

نتیجه‌گیری

آزمایش‌های عفونی برای تشخیص ناباروری در زنان شامل بررسی بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، گنوره، مایکوپلاسما، سفلیس، تبخال تناسلی و HIV است. این عفونت‌ها می‌توانند باعث انسداد لوله‌های رحمی، التهاب اندومتر، کاهش کاشت جنین و افزایش خطر سقط شوند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند از بسیاری از مشکلات جلوگیری کرده و شانس باروری را افزایش دهد.