پروتئین واکنشی (CRP) C، پروتئینی است که بعد از عفونت، التهاب و یا صدمات بافتی توسط کبد در جریان خون آزاد میشود. در شرایطی همچون حمله قلبی و ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی نیز میزان این پروتئین افزایش می‌یابد. بعد از بالا رفتن میزان این پروتئین، علائمی از جمله تب و درد نیز بروز می‌نماید. این آزمایش تشخیصی نمی‌باشد و پزشک باید برای تشخیص علت التهاب یا عفونت معاینات دقیق‌تر و آزمایش‌های دیگری را درخواست نماید. این آزمایش معمولاً با آزمایش ESR درخواست میشود. مقادیر بالای این پروتئین نشان دهندۀ وجود التهاب یا عفونت می‌باشد اما مکان التهاب یا عفونت را مشخص نمی‌کند. در اواخر دوران بارداری و در افراد چاق مقادیر این پروتئین ممکن است کمی بالاتر باشد. آزمایش ESR نیز می‌تواند وجود التهاب و عفونت را نشان دهد ولی معمولاً CRP زودتر بالا می‌رود و با سرعت بیشتری نسبت به ESR پایین می‌آید.در آزمایش Hs-CRP مقادیر خیلی پایین پروتئین C تشخیص داده میشود. و جهت تشخیص وجود خطر بالقوه حملۀ قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش معمولاً در افرادی که از لحاظ بدنی سالم به نظر می‌رسند درخواست میشود.
به طور کلی آزمایش CRP نسبت به ESR شاخص حساس تری است. در التهاب حاد CRP سریع تر و بیش تر از ESR افزایش می یابد و با بهبودی بیمار، سریع تر به مقدار طبیعی باز می گردد. ممکن است از آزمایش CRP برای تشخیص عفونت پس از زخم استفاده شود. سطح CRP چهار تا شش ساعت پس از جراحی افزایش می یابد و از روز سوم پس از عمل جراحی شروع به کاهش می کند. پایین نیامدن غیرطبیعی سطح CRP می تواند نشان دهنده عفونت یا مشکلات ریوی باشد.
آزمایش CRP ممکن است برای تشخیص موارد زیر درخواست شود:
- عفونت های باکتریایی مانند سپسیس
- عفونت های قارچی
- بیماری التهابی روده
- اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید
- عفونت استخوانی به نام استئومیلیت
- سندروم رایتر
- سل
- مننژیت
در صورت بروز علائم عفونت زیر ممکن است به انجام این آزمایش احتیاج نیاز باشد. علائم شامل:
- تب
- لرز
- تنفس سریع و پی در پی
- ضربان قلب سریع
- تهوع و استفراغ
تصور می شود که سطح بالای CRP در خون با افزایش خطر حمله قلبی همراه است. اما آزمایش CRP علت التهاب را نشان نمی دهد، بنابراین ممکن است سطح بالای CRP به معنی التهاب اندامهای دیگر نیز باشد.
انجمن قلب آمریکا این آزمایش را برای افرادی که 5 تا 10 درصد احتمال حمله قلبی در طی 10 سال آینده دارند، بسیار مفید می داند. این سطح خطر با ارزیابی گزینه های شیوه زندگی، سابقه خانوادگی و وضعیت فعلی بهداشت تعیین می شود.
این آزمایش همچنین به تعیین خطر حمله قلبی دوم کمک می کند، زیرا افرادی که سطح بالایی از CRP دارند و قبلا دچار حمله قلبی شده اند، بیشتر از افراد دیگر با احتمال وقوع حمله قلبی مواجه هستند.
عفونت و التهاب مزمن، HDL پایین و تری گلیسیرید بالا باعث افزایش میزان CRP می شوند. داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی، استروئیدها و سالیسیلات ها موجب کاهش سطح CRP می شوند. ورزش طولانی مدت، کاهش وزن و مصرف مقادیر کم الکل کاهش دهنده سطح این پروتئین می باشد و میزان آن ممکن است در افراد سیگاری بالا باشد. بارداری نیز ممکن است باعث افزایش این پروتئین شود. مصرف داروهای حاوی استروژن مانند قرص های ضد بارداری نیز موجب افزایش CRP میشوند.
انجام این آزمایش به آمادگی خاصی نیاز ندارد.
آزمایش خون CRP به دو شکل زیر انجام میشود:
- آزمایش خون HS-CRP : در این ازمایش سطوح پایین تر از 5/0 و 10 میلی گرم در لیتر قابل اندازه گیری است
- آزمایش CRP : در این نوع از آزمایش 10 تا 1000 میلی گرم در لیتر قابل اندازه گیری است.
تفسیر آزمایش CRP
- بین 3 الی 10 میلی‌گرم در لیتر: احتمال دارد توسط بیماری دیابت و یا فشار خون بالا و همچنین گاهی اوقات وضعیت زندگی همانند مصرف سیگار سبب تغییراتی در سطح CRP شود.
- بین 10 الی 100 میلی‌گرم در لیتر: این میزان یک سطح متوسط برای پزشکان است که به طور معمول به سبب وجود التهاب در بدن ممکن است رخ دهد.
- بالای 100 میلی‌گرم در لیتر: این میزان از سطح CRP خیلی زیاد است و به طور قاطع می توان بیان نمود که فرد مبتلا به عفونت بسیار شدید می باشد.
منبع:
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/c-reactive-protein-test/about/pac-20385228
https://medlineplus.gov/lab-tests/c-reactive-protein-crp-test/
کتاب آزمایشات رایج در پزشکی به زبان ساده