Neisseria gonorrhoeae گنوره (سوزاك) شایعترین بیماري منتقل شونده از راه جنسی پس از عفونت کلامیدیایی است. عامـل آن نیسریا گنوره یا گنوکوك می‌باشـد. نایسریا گنوره یک دیپلوکوک گرم منفی است که انتقال آن از طریق رابطه جنسی و مادر به جنین در هنگام تولد صورت می‌گیرد. Neisseria gonorrhoeae می تواند ملتحمه چشم را درگیر کند که شایعترین علت آن انتقال عمودی باکتری ها به چشم نوزادان در کانال زایمان است و متأسفانه یکی از علل اصلی نابینایی در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. علائم معمولا 2 تا 5 روز پس از زایمان ظاهر می‌شوند و با اگزودای ملتحمه، قرمزی و ادم پلکها نمایان می‌شود. درمان نوزادان باید سیستماتیک انجام شود تا از بروز سپسیس گنوکوکی پیشگیری شود.
وضعیت اقتصادي اجتماعی پایین، رعایت نکردن موازین بهداشتی، رفتارهاي پر خطـر اجتماعی مانند شروع زودهنگام روابط جنسـی (در سنین پایین، شرکاي جنسی متعـدد و ...) از مهـم ترین عوامل در چرخه انتقال گنوره هسـتند. طبق بررسـی هـاي WHO درکشـورهاي در حـال توسعه، میزان بروز و شیوع بیماري هـاي آمیزشـی حدود 20 برابر کشورهاي پیشرفته اسـت، یکـی از عوامل مهم در افزایش شیوع بیماري هاي آمیزشی نداشتن آگاهی در برقـراري روابـط جنسـی سـالم است. علائم سوزاك بدون درمـان ممکـن اسـت هفته ها یا ماهها طول بکشد که مـی توانـد ریسـک عوارض را هم بالا ببرد.
علائم بالینی:
در مردان:
- ترشحات پيشابراهي در 90 %مردان مشاهده مي شود، كه ابتدا به صورت كم و موكوسي بوده و بعد از 1 تا 2روز كاملاً چركي ميشود.
- درد يا مشكل در ادرار كردن (ديزوري) در حدود 50 %از مردان مشاهده مي شود. معمولاً اين افراد تكرر ادرار يا فوريت در ادرار كردن ندارند.
- 10 درصد مردان بدون علامت هستند.
- باکتری مي‌تواند باعث التهاب حاد ركتوم شود كه به صورت خارش آنوس، درد و اسپاسم اسفنگتر آنال، ترشحات چركي يا خونريزي ظاهر ميشود.
- عفونت حلقي در90 %مردان بدون علامت است، اما ممكن است باعث التهاب آشكار حلق شود
در معاينه بالینی ترشحات موكوسي چركي ديده ميشود. حساسيت اپيديديم، تورم يا التهاب آلت نیز ممکن است مشاهده شود.
در زنان:
- افزايش يا تغييرترشحات واژينال در 50 %زنان.
- درد يا مشكل در ادرار كردن. فوريت در دفع يا تكرر ادراري شايع نيست.
- خونريزي داخلي كه گاهي با مقاربت آغاز ميشود (شايع نيست).
- در صورت وجود عفونت بالارونده، درد لگني يا شكمي، همراه با درد در هنگام مقاربت
- گنوره ركتال خارش آنوس، درد و اسپاسم اسفنگتر آنال، ترشحات چركي يا خونريزي را ممکن است در پی داشته باشد، اما شدت علائم نسبت به مردان كمتر است.
- عفونت حلقي در90 %زنان بدون علامت است، اما ممكن است باعث التهاب آشكار حلق شود.
در معاينه باليني زنان ترشحات چركي از سرويكس وجود دارد. سرويكس شكننده بوده و به راحتي دچار خونريزي ميشود. .در صورت وجود بيماري التهاب لگن، حساسیت شكمي مشاهده می‌شود.
شک به سوء استفاده جنسی:
كودك زير 13 سال، مگر اينكه شواهد آشكاري مبني برانتقال عفونت از مادر به كودك هنگام زايمان يا از طريق آلودگي خون وجود داشته باشد.
- افراد 13 تا 15 سال، مگر اين كه شواهد آشكاري مبني برانتقال عفونت از مادر به كودك هنگام زايمان يا از طريق آلودگي خون، يا اينكه عفونت از طريق رابطه توافقي با يك شريك جنسي كسب شده باشد.
- فرد جوان 16 تا 17 سال بوده و شواهد آشكاري هم مبني برآلودگي خون، يا كسب عفونت از طريق رابطه توافقي با يك شريك جنسي وجود ندارد و در مورد قدرت جسماني و توان ذهني بين فرد جوان و شريك جنسي او تفاوت بارزي وجود دارد.
تشخیص
تشخيص گنوره با شناسايي نايسريا گنوره در كشت تأييد مي شود كه نياز به تهيه نمونه از سرويكس دارد. همچنین ممكن است ابتدا تست‌هاي تقويت اسيد نوكلئيك (كه نياز به نمونه ادرار ابتداي دفع دارند) استفاده شوند، هرچند معمولاً براي تأييد كشت لازم است.
کشت روي محیط تایر-مـارتین انجـام می‌شود کـه در جمعیت‌هاي با شیوع کم عفونت این روش توصیه مـی‌شـود. آزمـون‌هـاي هیبریدیزاسـیون اسـید نوکلئیـک نمونـه هـاي سـرویکس و NAAT روي نمونه هاي سرویکس یا ادرار نیز مورد استفاده قـرار می‌گیرند؛ NAAT داراي بیشترین حساسیت اسـت. کشـت در دسـترس‌تـرین آزمـون محسـوب مـی شـود و مزیـت آن فـراهم کـردن اطلاعاتی درباره حساسیت میکروب به آنتی بیوتیک ها است.
برای کشت میتوان از سوآپ ترشحات پیشابراه در مردان و ترشحات اندوسرویکس در زنان استفاده کرد. از کشت نمونه حلق، رکتوم و ملتحمه نیز میتوان برای تشخیص استفاده نمود.
تکرار آزمایش در سـه ماهـه سـوم بـارداري براي بیمارانی که کماکـان در معـرض خطـر قـرار دارند، توصیه می شود.
آزمایش نایسریا گنوره یکی از اجزای پنل تشخیص هم زمان بیماریهای منتقل شونده از راه جنسی در شبکه آزمایشگاهی رصد است.
درمان:
درمان گنوره اغلب با يك سفالوسپورين خط اول (سفیكسيم يا سفترياكسون) انجام می‌شود. فقط در صورتي كه معلوم شود ارگانيسم حساس است، فلوروكينولون (سيپروفلوكساسين يا اوفلوكساسين) مي‌تواند جايگزين مناسبي باشد .گنوره حلقي نیز با سفترياكسون درمان می‌شود . اگر تشخيص گنوره قطعي نشده باشد، تا زمان تأييد آزمايشگاهي به طور تجربي باید درمان انجام شود و میتوان از آزيترومايسين يا داكسي سايكلين برای درمان استفاده کرد. در مورد زنان باردار يا شيرده كه گنوره دارند يا مشكوك به گنوره هستند درمان با سفالوسپورين ها توصیه می‌شود. تجویز فلوروكينولون (سيپروفلوكساسين يا اوفلوكساسين) در بارداری و شیردهی توصيه نمي شود. شركاي جنسي نیز بايد از نظر عفونت هاي منتقله از طريق جنسي غربالگري شده و تا زمان رسيدن نتايج آزمايش، به صورت تجربي براي گنوره درمان شوند. اجتناب از رابطه جنسي تا زماني كه فرد و شريك جنسي او درمان را كامل كرده باشند توصیه می‌شود.