دیابت و قلب و عروق
مهم‌ترین عارضه دیابت ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است. بیماری‌های قلبی و عروقی ممکن است منجر به حمله قلبی و سکته شوند. همچنین ممکن است موجب خون رسانی ضعیف به پاها شود.
پزشک برای کنترل قلب و عروق بیماران دیابتی آزمایش‌های خاصی را درخواست میکند. حداقل سالی دو مرتبه باید میزان کلسترول خون اندازه‌گیری شود. پزشک باید در هر ویزیت فشار خون را کنترل کند و گردش خون را در پاها و گردن بررسی کند.
بهترین روش پیشگیری از ابتلا بیماری‌های قلبی و عروقی، کنترل دیابت و مراقبت از خود است.
بیماران دیابتی باید غذاهایی را که دارای سدیم کمی هستند مصرف کنند. میتوانند مقدار سدیم را در توضیحات ارائه شده روی پاکت برخی مواد غذایی بررسی کنند. میزان نمک را در غذای خود محدود کنند. غذاهایی را که به طور طبیعی دارای مقدار کمی سدیم هستند میل کنند مانند سبزیجات، میوه‌ها، لوبیای خشک، نخود فرنگی، گوشت فرآوری نشده، مرغ و ماهی.
- محدودیت مصرف انواع چربی در رژیم غذایی
- قند خون را کنترل کرده و در حد طبیعی نگاه دارند. از میزانHbA1C خود آگاه باشند. میزان طبیعی HbA1C در اکثر افراد کمتر از 6 می‌باشد.
- کنترل فشار خون
- کنترل مقدار کلسترول
- پرهیز از استعمال دخانیات
- انجام ورزش روزانه
- کاهش وزن در صورت نیاز
- در مورد مصرف روزانه آسپرین با پزشک خود مشورت کنند.
دیابت و بینایی:
بیماران مبتلا به دیابت معاینه چشم‌ها را باید سالانه انجام دهند. در صورت بی‌توجهی ممکن است دچار مشکلات بینایی شوند. معاینات سالانه در تشخیص به موقع مشکلات بینایی و درمان آن‌ها موثر هستند، و درمان به موقع از نابینایی احتمالي پیشگیری میکند.
افزایش قند خون باعث خونریزی عروق چشم می‌شود. این خونریزی می‌تواند منجر به نابینایی شود. با کنترل میزان قند خون و فشار خون می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیري کرد.
بهترین راه پیشگیری از مشکلات بینایی، معاینه سالانه چشم‌ها می‌باشد. در طی معاینه، پزشک برای گشاد کردن مردمک چشم قطره‌ای به درون چشم‌ها می‌چکاند. وقتی مردمک گشاد شد پزشک قادر به مشاهده داخل و انتهاي کره چشم خواهد بود. این معاینه آزمون چشمی نام دارد و صدمه‌ای به چشم‌ها وارد نمي‌کند.
برای مراقبت از چشم‌ها اقدامات زیر را باید انجام شود:
- در نوجوانان و بالغین مبتلا به دیابت نوع 1: معاینات چشم را در 5 سال اول تشخیص بیماری انجام شود. سپس سالی یک مرتبه این کار را انجام دهند.
- در افراد مبتلا به دیابت نوع 2: معاینات چشم را سالانه انجام شود.
- پیش از بارداری و در اولین فرصت در دوران بارداری معاینات چشم را انجام شود.
- پرهیز از استعمال دخانیات
- کنترل میزان قند و فشار خون
در صورتی که مشکلاتی مانند تاری دید، دیدن نقاط تاریک، مشاهده هاله نورانی در اطراف چراغ‌ها دارند، حتماً پزشک خود را آگاه کنند.
دیابت و کلیه‌ها:
کلیه‌ها مواد زائد را از بدن خارج می‌کنند. همچنین نقش مهمی در تعادل سدیم و مایعات بدن دارند. افزایش قند خون عملکرد کلیه‌ها را مختل میکند و بعد از چند سال موجب توقف عملکرد کلیه‌ها یا نقص کلیه می‌شود. در صورت توقف عملکرد کلیه‌ها به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهد بود. انجام آزمایش‌های سالانه زیر کمک میکند تا از نحوه عملکرد کلیه‌ها آگاه شوید.
- انجام آزمایش ادرار برای کنترل میکروآلبومین
- انجام آزمایش خون برای کنترل کراتینین
برخی از داروهای ضد فشار خون در پیشگیری از بیماری‌های کلیوی موثر هستند.
بیماران دیابتی میتوانند با انجام اقدامات زیر به حفظ سلامت کلیه‌های خود کمک کنند:
- در صورت داشتن فشار خون بالا داروهای خود را مرتب مصرف کنند.
- از پزشک متخصص تغذیه در مورد مصرف غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت قرمز، پنیر، شیر، ماهی و تخم مرغ سؤال کنند.
- کنترل میزان فشار خون و قند خون
- پرهیز از استعمال دخانیات
در صورت ابتلا به عفونت مثانه یا کلیه بلافاصله پزشک خود را در جريان قرار دهند. علائم عفونت مثانه و کلیه عبارتند از: تغییر رنگ ادرار، وجود خون در ادرار، درد و سوزش هنگام دفع ادرار، نیاز به دفع سریع و اورژانسی ادرار، کمر درد و تب لرز.
دیابت و اعصاب:
افزایش قند خون می‌تواند به اعصاب بدن صدمه وارد کند. آسیب به اعصاب موجب بی حسی، درد و احساس سوزش در پاها می‌شود. همچنین باعث از بین رفتن حس درد در صورت زخم شدن پاها می‌شود و به دلیل مشکلات عروقی پیش آمده و گردش خون ضعیف در پاها، زخم‌ها نمی‌توانند بهبود پیدا کنند و ممكن است عفونی شوند.
چنانچه عفونت درمان نشود می‌تواند باعث آمپوتاسیون (قطع عضو) شود. صدمات اعصاب می‌تواند دلیل بسیاری از مشکلات از جمله درد پاها، بازوها، دست‌ها، مشکلات گوارشی و مقاربتی باشد.
آسیب به اعصاب اغلب به کندی اتفاق می‌افتد. پزشک باید هر سال اعصاب، احساس و نبض پاهای بیماران را کنترل کند.
اگر پزشک تشخیص داد که اعصاب پاها دچار آسیب شده است، بیمار باید از پاهای خود مراقبت ویژه‌ای داشته باشد و برای پیشگیری از عوارض صدمات اعصاب هر روز پاهای خود را کنترل کند. در ادامه در رابطه با مراقبت از پاها صحبت خواهیم کرد.
با انجام اقدامات زیر می‌توانید از صدمه به اعصاب پیشگیری کرد:
- کنترل میزان فشار خون و قند خون
- پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- معاینه روزانه پاها
- ممنوعیت استعمال دخانیات
اصول مراقبت از پاها:
برای پیشگیری از مشکلات مربوط به پاها اقدامات زیادی می‌توان انجام داد. بیماران باید در ابتدا سعی کنند میزان قند خون خود را کنترل شده نگاه دارند و سپس اقدامات زیر را انجام دهند؛
- پاهای خود را هر روز معاینه کنند و آن‌ها را از نظر وجود بریدگی، زخم، تاول و نقاط قرمز کنترل کنند.
- پاهای خود را هر روز در آب ولرم بشویند ولی هیچ‌گاه آن‌ها را برای مدتی در آب غوطه‌ور نکنند. از یک صابون ملایم برای شستشوي پاها استفاده کنند. سپس آن‌ها را با یک حوله نرم خشک کنند. بین انگشتان پاها را نیز به دقت خشک کنند.
- ناخن‌های خود را کوتاه نگاه دارند و تمام لبه‌های تیز ناخن‌ها را با سوهان صاف نمایند.
- برای از بین بردن پینه‌ها و میخچه از چاقو یا ناخن‌گیر استفاده نکنند و همچنین از مواد از بین برنده زگیل نیز استفاده نشود.
- جوراب‌های ضخیم و نرم بپوشند و از پوشیدن جوراب‌های پاره یا ترمیم شده که ممکن است موجب تحریک پاها بشود خودداری شود.
- پیش از پوشیدن کفش، آن‌ها را کنترل كنند و از عدم وجود شیء خارجي در کفش مطمئن باشند.
- کفشی مناسب با سایز پاها بپوشند، به طوری که انگشتان قادر به حرکت باشند. کفش‌های خود را به آرامی از پا خارج کنند. از پوشیدن کفش‌های جلو باز و پلاستیکی خودداری کنند و هرگز با پای برهنه راه نروند.
- اگر شب‌ها احساس سرما در پاها دارند جوراب بپوشند. از وسایل گرمازا برای گرم کردن پاها استفاده نشود.
- پزشک باید در هر ویزیت پاها را معاینه کند.
- در صورت بروز هر گونه مشکل در پاها با پزشک مشورت شود.
دیابت و لثه و دندان‌ها:
دیابت می‌تواند باعث عفونت لثه و استخوان فک شود. در صورتی که درمان انجام نشود ممکن است منجر به شکستن و افتادن دندان‌ها شود.
بیماران مبتلا به دیابت با انجام اقدامات زیر می توانند از دندان‌ها و لثه خود مراقبت کنند.
- مراجعه به دندانپزشک سالی 2 مرتبه
- حداقل روزی 2 مرتبه مسواک بزنند و نخ دندان را فراموش نکنند.
- پرهیز از استعمال دخانیات
- کنترل میزان قند خون
قسمت اول مقاله دیابت را اینجا، دیابت بارداری را در این قسمت و آزمایشات تشخیصی دیابت را اینجا بخوانید.