یائسگی یک وضعیت عادی است که همه زنان با افزایش سن آن را تجربه می کنند. یک زن با تعداد محدودی تخمک متولد می شود، که در تخمدان ها ذخیره می شوند. تخمدان ها باعث تولید هورمون های استروژن و پروژسترون می شوند که قاعدگی و تخمک گذاری را کنترل می کنند. یائسگی زمانی اتفاق می افتد که تخمدان ها دیگر هر ماه یک تخمک آزاد نمی کنند و قاعدگی متوقف می شود.
یائسگی که قبل از 40 سال رخ می دهد، صرف نظر از علت، یائسگی زودرس نامیده می شود.
یائسگی دارای سه مرحله است:
پیش از یائسگی یا پره منوپوز: این دوره به طور معمول چندین سال قبل از یائسگی شروع می شود، و تخمدان ها به تدریج استروژن کمتری تولید می کنند. در 1 تا 2 سال پایانی دوره پره منوپوز، افت استروژن تسریع می شود. در این مرحله، بسیاری از زنان علائم یائسگی را دارند.
یائسگی یا منوپوز: زمانی است که یک سال از آخرین دوره قاعدگی گذشته است. در این مرحله آزاد شدن تخمک از تخمدان ها و تولید استروژن متوقف شده است.
پس از یائسگی یا پست منوپوز: سالهای پس از یائسگی را به این نام می خوانند. در این مرحله علائم یائسگی مانند گرگرفتگی در بیشتر خانم ها کاهش یافته. اما با افزایش سن و کاهش استروژن احتمال بروز برخی مشکلات وجود دارد.
علائم یائسگی:
در ماهها یا سالهای منتهی به یائسگی (پره منوپوز)، زنان ممکن است این علائم را تجربه کنند:
- قاعدگیهای نامنظم
- خشکی واژن
- گرگرفتگی
- لرز
- عرق شبانه
- مشکلات خواب
- تغییرات خلق و خوی
- افزایش وزن
- نازک شدن مو و پوست خشک
- کاهش حجم پستان
چه شرایطی باعث یائسگی زودرس می شوند؟
یائسگی زودرس می تواند نتیجه ژنتیک فرد، اختلالات خود ایمنی یا مداخلات پزشکی باشد. شرایطی که ممکن است باعث یائسگی زودرس شود، عبارتند از:
نارسایی زودرس تخمدان: به طور معمول، تخمدان ها استروژن و پروژسترون تولید می کنند. تغییر در سطح این دو هورمون ممکن است موجب توقف آزاد شدن تخمک از تخمدانها شود. وقتی این اتفاق قبل از 40 سالگی رخ دهد، به آن نارسایی زودرس تخمدان گفته می شود که بر خلاف یائسگی زودرس، دائمی نیست.
یائسگی القا شده: هنگامی اتفاق می افتد که تخمدان ها به دلایل پزشکی مانند سرطان رحم یا آندومتریوز به روش جراحی برداشته شوند. همچنین این اتفاق می تواند ناشی از آسیب رسیدن به تخمدان در پی پرتودرمانی یا شیمی درمانی باشد.
تشخیص یائسگی:
انجام برخی تست های آزمایشگاهی در تشخیص یائسگی کمک کننده هستند و به طور معمول تغییرات هورمونی زیر نشانه وقوع یائسگی هستند:
مدت کوتاهی بعد از یائسگی میتوان با اطمینان گفت که دیگر فولیکولی وجود ندارد. بعد از یائسگی غلظتFSH ،10 تا 20 برابر و غلظتLH ، حدود 3 برابر شده و 1تا 3 سال بعد از یائسگی میزان این هورمونها به حداکثر خود می رسد. بعد از آن غلظت آنها به طور تدریجی و به میزان کمی کاهش می یابد. افزایش میزان FSH و LH در این دوره از زندگی نشانه قطعی نارسایی تخمدان است. از انجا که LH با سرعت خیلی بیشتری از خون پاک میشود، غلظت آن از FSH کمتر است.
تولید متوسط استروژن پس از یائسگی حدود بسیار کاهش یافته و همچنین نسبت آندروژن به استروژن بعد از یائسگی به علت کاهش شدید استروژن، شدیدا کاهش می یابد، به همین دلیل پرموئی خفیف شایع بوده و بیانگر تغییرات واضح هورمونهای جنسی می باشد .
به طور کلی برای تشخیص قطعی یائسگی آزمایشات زیر درخواست می شوند:
- آزمایش بارداری برای رد کردن هر گونه احتمال بارداری
- FSH
- استروژن
- TSH: گاهی کم کاری تیروئید شرایطی شبیه به یائسگی ایجاد میکند.
عوارض یائسگی:
- پوکی استخوان
- بیماری های قلبی
- افزایش ریسک ابتلا به آلزایمر
- مشکلات مثانه و روده
- خشکی پوست
- اختلالات بینایی مانند آب مروارید
- کاهش میل جنسی
- افسردگی
برای کاهش عوارض یائسگی توصیه های ساده زیر بسیار کارآمد هستند:
مصرف غذاهای دریایی از جمله ماهی به دلیل داشتن مقادیر بالا امگا۳ برای سلامت قلب و عروق بسیار مناسب است.
برای کاهش عارضه‌ی پوکی استخوان مصرف شیر و لبنیات و ویتامین D توصیه میشود.
مصرف دخانیات و الکل همواره خطرات مخصوص به خود را داشته و دارد ولی در این دوران به دلیل تاثیراتی که این مواد می‌گذارند همچون پوکی استخوان و چاقی و فشارخون و… عوارض یائسگی را چند برابر می‌کنند.
ورزش یکی از راه‌های بسیار موثر برای افزایش کلسیم توسط استخوان‌ها و نیز استخوان‌سازی و در نتیجه به تعویق افتادن پوکی استخوان است. همچنین نوشابه‌های گازدار و کافئین دار از جذب کلسیم مصرفی جلوگیری می‌کنند بنابراین از مصرف آنها تا حد امکان خودداری کنید.
سویا دارای ترکیباتی است که در بدن همچون هورمون استروژن عمل می کنند بدون آن که عوارض هورمون درمانی را به دنبال داشته باشد.
منابع: