سنگ کلیه در اثرکریستال حاصل از نمک و مواد موجود در ادرار به وجود می آید، که به تدریج اندازه ي آن بزرگ می شود. سنگ هاي کلیه علایم بالینی مشابهی دارند، ولی نوع بیماري و درمان آنها متفاوت است .سنگ کلیه می تواند بدون علامت باشد تا زمانی که کلیه را از کار بیندازد. یکی از مهم ترین علائم سنگ کلیه درد است. این درد معمولا شب ها شروع می شود و فرد را از خواب بیدار می کند. در واقع درد سنگ کلیه شدید و غیرقابل تحمل است. خانم هایی که تجربه زایمان را داشته اند و بیماری سنگ کلیه هم دارند، می گویند، درد زایمان قابل مقایسه با درد سنگ کلیه نیست. یکی دیگر از علائم سنگ کلیه، تغییر رنگ ادرار به صورت خونی یا رنگ چاي شدن است. بعضی از بیماران سنگ کلیه، با علامت عفونت مراجعه می کنند. در این موارد، سنگ کلیه جزو اورژانس هاي پزشکی است و باید فورا به آن رسیدگی شود.
علل ایجاد سنگ کلیه:
- دفع مقادیر بیش از حد کلسـیم از ادرار در اثـر اختلال غده پاراتیرویید (که تنظیم متابولیسـم کلسیم را به عهده دارد)
- مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامینD
- نقرس
- انسداد ادراري به هر دلیل
- کاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهـواي گرم و خشک
- رژیم غذایی نامتناسـب (مصـرف بـیش از حـد کلسیم)
- سابقه خانوادگی سنگ کلیه
- پرکاري پاراتیرویید
- در بستر افتادن طولانی مدت
- سوء مصرف الکل
جنس سنگ کلیه معمولا چیست؟
شایع ترین نوع سنگ کلیـه، سـنگ هـاي کلسـیمی هستند. سنگ هاي کلسیمی هم عموما به صورت نمک هاي کلسیم هستند. مانند اگزالات کلسـیم یا فسفات کلسیم، بعد از سنگ هاي کلسـیمی، سـنگ هاي عفونی، اسید اوریکی و سایر انواع سنگ ها شیوع دارند. ولی اکثر افرادي که گرفتار سنگ کلیه می شوند، در واقع گرفتار سنگهاي کلسیمی هستند.
علایم سنگ کلیه:
- دوره هاي درد شدید و پیچشی (متناوب) به فاصله هر چند دقیقه.
- درد معمولاً ابتدا در ناحیه پشـت، درسـت پـایین دنده ها
در طی چند ساعت یا چند روز، ناحیه درد از مسیر حرکتی سنگ از حالب به طرف کشاله ران پیـروي می کند. با دفع سنگ درد بیمار متوقف می گردد.
- تهوع مکرر
- دفع مقادیر اندك خون در ادرار
- بوی بد ادرار یا ادرار کدر
- احساس سوزش هنگام دفع ادرار
آزمایشهای تشخیصی سنگ کلیه:
تشخیص سنگ کلیه نیاز به ارزیابی کامل و معاینه فیزیکی دارد. آزمایشات تشخیصی عبارتند از:
- آزمایش خون برای سنجش کلسیم، فسفر، اسید اوریک و الکترولیت ها
- BUN و کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه
- تجزیه و تحلیل ادرار برای بررسی بلورها، باکتری ها، خون و گلبولهای سفید
- بررسی سنگهای دفع شده برای تعیین نوع آنها
آزمایش های زیر می توانند انسداد را تشخیص دهند:
- رادیوگرافی شکم
- تزریق داخل وریدی (IVP)
- سونوگرافی کلیه
- اسکن ام آر آی از شکم و کلیه ها
- سی تی اسکن شکمی
درمان سنگ کلیه:
اولین و مهمترین اقدام درمانی، مصـرف فراوان آب است. به گونه اي کـه ادرار رقیـق گـردد و غلظت مواد تشکیل دهنده ي سنگ در آن کاهش یابد یعنـی حجم ادرار دفع شده به 2 لیتر یا بیشتر در روز برسد.
بیشتر سنگ هاي ریز، چند ساعت یا چند روز پس از تشکیل از راه مجراي ادرار دفع می شود.
در مورد سنگ هاي بزرگتر، روش سنگ شکن از حدود 30 سال پیش انجام می شود. این روش غیر جراحی، به کمک امواج با انرژي بالا، سنگ ها را به خرده هاي ریز تبدیل می کند. سپس این خرده ها از راه ادرار دفع می شود. این شیوه در اکثر موارد براي سنگ هاي کوچکتر از 2 سانتی متر، مؤثر است. سنگ هاي بزرگتر از 2 سانتی متر باید به کمک عمل جراحی خارج شود. داروهاي مسکن، برطرف کننده اسپاسم و ضدالتهاب هم ممکن است تجویز شود.
منابع: