هیپرتیروئیدی در نتیجه افزایش تولید هورمون های تیروئید به وجود می آید. شیوع هیپرتیروئیدی در جمعیت عمومی نسبتا پایین است و زنان بیش از مردان به آن مبتلا میشوند. تشخیص بالینی هیپرتیروئیدی اغلب از هیپوتیروئیدی آسانتر است. در برخی بیماران به خصوص افراد مسن تشخیص ممکن است خود آشکار نباشد و علائم ممکن است به حساب استرس یا علل دیگر گذاشته شود..
در اکثر موارد هیپرتیروئیدیسم به دلیل بیماری گریوز، گواتر سمی چند ندولی و آدنوم سمی رخ میدهد. در ادامه به علل بروز تیروتوکسیکوز اشاره شده است:
|
نام بیماری |
علت |
|
تولید بیش از حد هورمون تیروئید |
|
|
بیماری گریوز |
آنتی بادی محرک ضد کیرنده هورمون محرک تیروئید |
|
گواتر سمی چند ندولی (بیماری پلامر) |
فعالیت خودمختار بیش از حد |
|
آدنوم فولیکولی (آدنوم سمی) |
فعالیت خودمختار بیش از حد |
|
آدنوم هیپوفیزی |
ترشح بیش از حد TSH |
|
عدم حساسیت هیپوفیزی |
مقاومت به هورمون تیروئیدی |
|
بیماری هیپوتالاموسی |
ترشح بیش از حد TSH |
|
تومورهای سلول زایا |
تحریک توسط گنادوتروپین جفتی |
|
استرومای تخمدانی |
بافت تیروئیدی فعال نا به جا |
|
کارسینوم متاستاتیک فولیکول تیروئید |
بافت تیروئیدی فعال نا به جا |
|
تخریب غده تیروئید |
|
|
تیروئیدیت تحت حاد |
آزاد سازی هورمون ذخیره شده |
|
تیروئیدیت بدون درد |
آزاد سازی هورمون ذخیره شده |
|
تیروئیدیت هاشیموتو |
آزاد سازی گذرای هورمون ذخیره شده |
|
اثر دارو |
|
|
تیروتوکسیکوز ساختگی |
خوردن مقدار زیادی هورمون تیروئیدی |
|
آمیودارون |
ید اضافی با تیروئیدیت |
|
اینترفرون آلفا |
تیروئیدیت |
بیماری گریوز شایع ترین علت هیپرتیروئیدی و تیروتوکسیکوز است و شیوع آن در خانمها 5 برابر آقایان است. در این حالت غده تیروئید به طور قرینه بزرگ شده و وزن آن ممکن است 2 تا 3 برابر شود.
مبتلایان به هیپرتیروئیدی ناشی از بیماری گریوز ممکن است با یکی از چند مکانیسم زیر بعدا به هیپوتیروئیدی مبتلا شوند:
- از بین رفتن تیروئید به دلیل جراحی یا درمان با ید رادیواکتیو
- تیروئیدیت خود ایمنی منتهی به تخریب تیروئید
- تولید اتو آنتی بادی هایی که مانع تحریک توسط TSH میشوند.
علائم بالینی:
- افزایش مختصر درجه حرارت بدن، تعریق، پوست گرم و مرطوب
- کاهش وزن
- افزایش اشتها
- تپش قلب
- لرزش
- کاهش تمرکز
- عصبانیت و تحریک پذیری
- بیرون زدگی چشمها
- افزایش دفع مدفوع
- کاهش باروری در هر دو جنس
تشخیص:
بر اساس مقادیر TSH, FT4 سه حالت هیپرتیروئیدی اولیه، تحت بالینی و مرکزی را میتوان تشخیص داد. بر این اساس:
|
نوع |
TSH |
FT4 |
T4 |
|
مرکزی |
بالا یا طبیعی |
بالا |
بالا |
|
اولیه |
پایین |
بالا |
بالا |
|
تحت بالینی |
پایین |
طبیعی |
طبیعی |
|
فیزیولوژیک |
طبیعی |
طبیعی |
بالا |
برای تشخیص افتراقی بیماری گریوز از گواتر سمی چند ندولی، آدنوم سمی، تیروئیدیت تحت حاد و بافت تیروئیدی نا به جا میتوان از برداشت ید رادیو اکتیو و اسکن تیروئید استفاده کرد. در بیماری گریوز برداشت ید رادیو اکتیو افزایش می یابد.
درمان:
درمان بیماری گریوز استفاده از ید رادیو اکتیو و یا جراحی است. وقتی از ید رادیو اکتیو استفاده میشود هدف تخریب بافت تیروئید یا برداشت بافت تیروئیدی است به میزانی که بیمار هیپوتیروئید شود. بعد از آن معمولا نیاز به درمان جایگزین با هورمون تیروئید در سر تا سر عمر است. عوارض جراحی ممکن است آسیب به عصب حنجره و غدد پاراتیروئید باشد که در صورت بروز آسیب به عصب حنجره بیمار دچار صدای خشن و آسیب به پاراتیروئید کمبود کلسیم را در پی خواهد داشت.
درمان آدنوم سمی و گواتر چند ندولی جراحی، ید رادیواکتیو و تجویز دارو می باشد.
وقتی درمان شروع میشود، اندازه گیری FT4 هر چند هفته توصیه میشود تا علائم برطرف شده و مقادیر سرمی طبیعی شود. بعد از درمان موفق نیز توصیه میشود پایش مداوم عود هیپرتیروئیدی 2 تا 3 بار در سال انجام شود.
منبع:
کتاب هورمون شناسی تالیف دکتر رضا محمدی مسئول بخش بیوشیمی و هورمون شناسی شبکه آزمایشگاهی رصد