سازمان ملل متحد ۲۵ سال پیش سوم دسامبر (برابر با ۱۲ آذرماه) را با هدف ارتقا سطح آگاهی درباره مسائل مربوط به زندگی این افراد در زمینه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی «روز جهانی افراد دارای معلولیت» نام‌گذاری کرد.
بنا بر اعلام سازمان ملل متحد ۱۵درصد جمعیت جهان یعنی حدود یک میلیارد نفر با نوعی از معلولیت زندگی می‌کنند.
متاسفانه عقب ماندگي و سطح پايين خدمات بهداشتي و پزشكي موجب شده است كه ۸۰ درصد اين افراد در کشورهای جهان سوم جاي بگيرند و از هر 10 نفر آنها هشت تن زیر خط فقر باشند.
یکی از اقشار مهم جامعه ما کودکان و نوجوانان استثنایی هستند که به نوعی با معلولیت های مختلف بینایی، شنوایی جسمی و حرکتی و ذهنی روبرو هستند که از توانمندی‌های و استعداد حتی بسیار بالاتر از افراد سالم برخوردارند.
عدم استقلال معلولین تا حدود زیادی نتیجه تصمیم‌گیری مدیران شهری است در صورتی که پیاده‌روها و ساختمان‌های شهر مناسب‌سازی شوند افراد نابینا و کم‌بینا بدون نیاز به دیگران قادر به عبور و مرور در شهر و انجام امور خود خواهند بود.
در ادامه قانون جامع حمایت از معلولین را مطالعه بفرمایید، امید است با اجرای صحیح قوانین و حمایت از افراد توان خواه موجب افزایش احترام و عزت نفس این عزیزان باشیم.
ماده1. دولت موظف است زمينه هاي لازم را براي تأمين حقوق معلولان، فراهم و حمايت هاي لازم را از آن ها به عمل آورد.
تبصره. معلول در اين قانون به افرادي اطلاق مي گردد كه به تشخيص كميسيون پزشكي سازمان بهزيستي براثر ضايعه جسمي، ذهني، رواني يا توأم، اختلال مستمر در سلامت و كارايي عمومي وي ايجاد گردد. به طوري كه موجب كاهش استقلال فرد در زمينه هاي اجتماعي و اقتصادي شود.
ماده 2. كليه وزارتخانه ها، سازمان ها و موسسات و شركت هاي دولتي و نهادهاي عمومي و انقلابي موظفند در طراحي، توليد و احداث ساختمان ها و اماكن عمومي و معابر و وسايل خدماتي به نحوي عمل نمايند كه امكان دسترسي و بهره مندي از آن ها براي معلولان هم چون افراد عادي فراهم گردد.
تبصره1. وزارتخانه ها، سازمان ها و موسسات و شركت هاي دولتي و نهادهاي عمومي و انقلابي موظفند جهت دسترسي و بهره مندي معلولان، ساختمان ها و اماكن عمومي، ورزشي، تفريحي، معابر و وسايل خدماتي موجود را در چهارچوب بودجه هاي مصوب سالانه خود مناسب سازي نمايند.
تبصره 2. شهرداري ها موظفند از صدور پروانه احداث و پايان كار براي آن تعداد از ساختمان ها و امكان عمومي و معابري كه استانداردهاي تخصصي مربوط به معلولان را رعايت نكرده باشند خودداري نمايند.
تبصره 3. سازمان بهزيستي كشور مجاز است بر امر مناسب سازي ساختمان ها و اماكن دولتي و عمومي دستگاه هاي مذكور در ماده فوق نظارت و گزارشات اقدامات آن ها را درخواست نمايد.
تبصره 4. آيين نامه اجرايي ماده فوق ظرف سه ماه مشتركا توسط وزارت مسكن و شهرسازي ، سازمان بهزيستي كشور و سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
ماده 3. سازمان بهزيستي كشور موظف است در چارچوب اعتبارات مصوب در قوانين بودجه سالانه اقدامات ذيل را به عمل آورد:
الف. تامين خدمات توانبخشي، حمايتي، آموزشي و حرفه آموزي موردنياز معلولان با مشاركت خانواده هاي معلولان و همكاري بخش غيردولتي(خصوصي، تعاوني، خيريه) و پرداخت يارانه(كمك هزينه) به مراكز غيردولتي و خانواده ها .
ب. گسترش مراكز خاص نگهداري، آموزشي و توانبخشي معلولان واجد شرايط(معلولان نيازمند، معلولان بي سرپرست، معلولان مجهول الهويه، معلولان با ناهنجاري هاي رفتاري) با همكاري بخش غير دولتي و پرداخت تسهيلات اعتباري و يارانه(كمك هزينه) به آن ها.
ج. تامين و تحويل وسايل كمك توانبخشي موردنياز افراد معلول .
د. گسترش كارگاه هاي آموزشي، حمايتي و توليدي معلولان و ارايه خدمات توانبخشي حرفه اي به معلولان جهت توانمندسازي آنان.
تبصره. كارگاه هاي آموزشي، حمايتي و توليدي معلولان موضوع ماده فوق از شمول قانون كار مصوب 29/8/1369مستثني خواهد بود.
ماده 4. معلولان مي توانند در استفاده از امكانات ورزشي، تفريحي، فرهنگي و وسايل حمل و نقل دولتي(مترو، هواپيما، قطار) از تسهيلات نيمه بها بهره مند گردند.
تبصره. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان تربيت بدني و شهرداري ها موظفتند كتابخانه، اماكن ورزشي، پارك و امكان تفريحي خود را به نحوي احداث و تجهيز نمايند كه امكان بهره مندي معلولان فراهم گردد.
ماده 5. افراد تحت سرپرستي معلولان با معرفي سازمان بهزيستي كشور تحت پوشش بيمه خدمات درماني و معلولان تحت پوشش بيمه خدمات درماني و بيمه مكمل درماني قرار مي گيرند.
ماده 6. يكي از فرزندان اوليايي كه خود ناتوان و معلول بوده(هر دو يا يكي از آن ها معلول باشد) و يا حداقل دو نفر از فرزندان آن ها ناتوان و معلول باشد از انجام خدمت وظيفه عمومي معاف مي گردد.
تبصره. همسراني كه زن ناتوان و معلول خود را سرپرستي مي نمايند مادامي كه سرپرستي همسر ناتوان و معلول را برعهده داشته باشند از انجام خدمت وظيفه عمومي معاف مي گردند.
ماده 7. دولت موظف است جهت ايجاد فرصت هاي شغلي براي افراد معلول تسهيلات ذيل را فراهم نمايد:
الف. اختصاص حداقل سه درصد از مجوزهاي استخدامي(رسمي، پيماني، كارگري) دستگاه هاي دولتي و عمومي اعم از وزارتخانه ها، شركت ها و موسسات، شركت ها، نهادهاي عمومي و انقلابي و ديگر دستگاه هايي كه از بودجه عمومي كشور استفاده مي نمايند به افراد معلول واجد شرايط .
ب. تامين حق بيمه سهم كارفرما توسط سازمان بهزيستي كشور و پرداخت آن به كارفرماياني كه افراد معلول را به كار مي گيرند .
ج. پرداخت تسهيلات اعتباري به واحدهاي توليدي، خدماتي، عمراني و صنفي و كارگاه هاي توليدي حمايتي در مقابل اشتغال افراد معلول به ميزاني كه در قوانين بودجه سالانه مشخص مي گردد .
د. پرداخت تسهيلات اعتباري خوداشتغالي(وجوه اداره شده) به افراد معلول به ميزاني كه در قوانين بودجه سالانه مشخص مي گردد.
ه. پرداخت تسهيلات اعتباري(وجوه اداره شده) جهت احداث واحدهاي توليدي و خدماتي اشتغالزا به شركت ها و موسساتي كه بيش از شصت درصد سهام و سرمايه آن ها متعلق به افراد معلول است.
و. اختصاص حداقل شصت درصد از پست هاي سازماني تلفنچي(اپراتور تلفن) دستگاه ها ، شركت هاي دولتي و نهادهاي عمومي به افراد نابينا و كم بينا و معلولان جسمي، حركتي .
ز. اختصاص حداقل شصت درصد از پست هاي سازماني متصدي دفتري و ماشين نويسي دستگاه ها، شركت ها و نهادهاي عمومي به معلولين جسمي، حركتي.
تبصره1. كليه وزارتخانه ها، سازمان ها، موسسات و شركت هاي دولتي و نهادهاي عمومي و انقلابي مجازند تا سقف مجوزهاي استخدامي سالانه خود، افراد نابينا و ناشنوا و معلولين ضايعات نخاعي واجد شرايط را رأسا به صورت موردي و بدون برگزاري آزمون استخدامي به كار گيرند.
تبصره 2. سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور موظف است سه درصد از مجوزهاي استخدامي سالانه وزارتخانه ها، سازمان ها، موسسات دولتي، شركت ها و نهادهاي عمومي و انقلابي را كسر و در اختيار سازمان بهزيستي كشور قرار دهد تا نسبت به برگزاري آزمون استخدامي اختصاصي براي معلولين واجد شرايط با همكاري سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور اقدام و معلولين واجد شرايط پذيرفته شده را حسب مورد به دستگاه مربوطه معرفي نمايد.
تبصره 3. سازمان بهزيستي كشور مجاز است در قالب اعتبارات مصوب خود، صندوق فرصت هاي شغلي معلولان و مددجويان بهزيستي را ايجاد و اساسنامه آن را به تصويب هيات وزيران برساند.
تبصره 4. سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور موظف است آموزش هاي لازم فني و حرفه اي را متناسب با بازار كار براي معلولان به صورت رايگان و تلفيقي تامين نمايد.
ماده 8. معلولان نيازمند واجد شرايط در سنين مختلف مي توانند با معرفي سازمان بهزيستي كشور از آموزش رايگان در واحدهاي آموزشي تابعه وزارتخانه هاي آموزش و پرورش، علوم، تحقيقات و فناوري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و ديگر دستگاه هاي دولتي و نيز دانشگاه آزاد اسلامي، بهره مند گردند.
تبصره. آيين نامه اجرايي اين ماده مشتركاً توسط سازمان بهزيستي كشور و وزارتخانه هاي مذكور و دانشگاه آزاد اسلامي ظرف مدت دو ماه پس از ابلاغ اين قانون تهيه و به تصويب هيات وزيران خواهد رسيد.
ماده 9. وزرات مسكن و شهرسازي، بانك مسكن و بنياد مسكن انقلاب اسلامي موظفند حداقل ده درصد از واحدهاي مسكوني احداثي استيجاري و ارزان قيمت خود را به معلولان نيازمند فاقد مسكن اختصاص داده و با معرفي سازمان بهزيستي كشور در اختيار آنان قرار دهند.
تبصره1. سيستم بانكي كشور مكلف است، تسهيلات اعتباري يارانه دار مورد نياز احداث و خريد مسكن معلولان را تأمين كند و به معلولان يا تعاوني هاي آن ها و يا موسسات خيريه اي كه براي معلولان مسكن احداث مي نمايند پرداخت كند.
تبصره2. سازمان ملي زمين و مسكن موظف است زمين مورد نياز احداث واحدهاي مسكوني افراد معلول فاقد مسكن را به نرخ كارشناسي تهيه و در اختيار افراد مذكور يا تعاوني ها و موسسات خيريه اي كه براي آنان مسكن احداث مي نمايند قرار دهد.
تبصره3. معلولان از پرداخت هزينه هاي صدور پروانه ساختماني، آماده سازي زمين و عوارض نوسازي معاف مي گردند.
تبصره4. سازمان بهزيستي كشور موظف است در قالب اعتبارات مصوب خود در قوانين بودجه سالانه و كمك هاي يارانه اي اشخاص حقيقي و حقوقي نسبت به احداث واحدهاي مسكوني براي معلولان و مددجويان اقدام و مالكيت يا بهره برداري آن ها را مطابق آيين نامه اي كه سازمان بهزيستي كشور با همكاري وزارت مسكن و شهرسازي و سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تهيه و به تصويب هيات وزيران مي رسد به معلولان و مدد جويان واحد شرايط واگذار نمايد.
ماده10. ميزان كمك هزينه(يارانه) پرداختي سازمان بهزيستي كشور به مراكز غيردولتي (روزانه و شبانه روزي) بابت نگهداري، خدمات توانبخشي و آموزشي و حرفه آموزي معلولان همه ساله با درنظر گرفتن نرخ تمام شده خدمات و تورم سالانه مشتركا توسط سازمان بهزيستي كشور و سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور وزارت بازرگاني تهيه و قبل از خرداد ماه هر سال به تصويب هيات وزيران خواهد رسيد.
ماده11. مركز آمار ايران مكلف است در سرشماري هاي عمومي جمعيت كشور به نحوي برنامه ريزي نمايد كه جمعيت افراد معلول به تفكيك نوع معلوليت آن ها مشخص گردد.
ماده12. سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران موظف است حداقل دو ساعت از برنامه هاي خود را در هر هفته در زمان مناسب به برنامه هاي سازمان بهزيستي كشور و آشنايي مردم با توانمندي هاي معلولين اختصاص دهد.
ماده13. سازمان بهزيستي كشور موظف است با ايجاد ساز و كار مناسب، نسبت به قيموميت افراد معلول اقدام نمايد، دادگاه ها موظفند در نصب يا عزل قيم افراد معلول صرفا از طريق سازمان مذكور عمل و مبادرت به صدور حكم نمايند.
تبصره1. سازمان بهزيستي كشور موظف است جهت دفاع از حقوق افراد معلول، در محاكم قضايي وكيل تعيين نموده و به دادگاه مربوطه معرفي كند.
تبصره2. آيين نامه اجرايي اين ماده ظرف مدت سه ماه مشتركا توسط سازمان بهزيستي كشور و وزارت دادگستري تهيه و به تصويب هيات وزيران خواهد رسيد.
ماده 14. موديان مالياتي مي توانند از طريق سازمان بهزيستي كشور و با نظارت آن جهت احداث مراكز توابخشي، درماني و حرفه آموزي و مسكن مورد نياز افراد معلول اقدام نمايند. گواهي هزينه موديان مالياتي در موارد فوق كه به تاييد سازمان بهزيستي كشور رسيده باشد به عنوان هزينه قابل قبول ماليايت آنان تلقي مي گردد.
تبصره. آيين نامه اجرايي اين ماده مشتركا توسط سازمان بهزيستي كشور و وزارت امور اقتصادي و دارايي ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ قانوني تهيه و به تصويب هيات وزيران خواهد رسيد.
ماده 15. روساي سازمان هاي بهزيستي استان ها مجازند در جلسات شوراي برنامه ريزي و توسعه استان و گروه هاي كاري آن به عنوان عضو شركت نمايند.
تبصره. به منظور كمك به اشتغال معلولان و مددجويان رئيس سازمان بهزيستي كشور مجاز است در جلسات شوراي عالي اشتغال شركت نمايد.
ماده 16. اعتبار مورد نياز اجراي اين قانون از محل منابع زير تامين مي گردد:
- محل اعتباراتي كه دستگاه ها و نهادها حسب وظايف قانوني در قوانين بودجه سالانه منظور مي نمايند.
- از محل اعتبارات هزينه اي و تملك سرمايه اي سازمان بهزيستي كشور كه تاكنون از محل اعتبارات مذكور خدمات لازم را به معلولان ارايه مي داده است.
- از محل وجوه واصله از اجراي طرح هدفمند كردن يارانه ها در كشور.
- از محل صرفه جويي در هزينه هاي دستگاه ها و شركت هاي دولتي و نهادهاي عمومي كه ميزان سالانه آن براي هر يك از دستگاه ها و شركت ها و نهادها را هيأت وزيران مشخص مي نمايد.
تبصره1. آيين نامه اجرايي اين ماده توسط سازمان بهزيستي كشور و سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تهيه و به تصويب هيات وزيران خواهد رسيد.
تبصره2. آن تعداد يا بخشي از مواد اين قانون كه نياز به اعتبار جديدي داشته باشد مادامي كه اعتبار لازم از محل منابع مذكور در اين ماده تامين نگردد، اجرا نخواهد شد.