بیماری آکندروپلازی یک اختلال ژنتیکی در رشد استخوان است که از تبدیل غضروف (بویژه در استخوان‌های بلند بازو و پاها) به استخوان جلوگیری می‌کند. آکندروپلازی یک اختلال رشد استخوان است که باعث کوتولگی نامتناسب می شود. کوتولگی به عنوان اختلال کوتاهی قد در بزرگسالی تعریف می شود. در افراد مبتلا به آکندروپلازی دست‌ها و پاها کوتاه هستند و معمولاً نیم‌تنه دارای طول طبیعی است. از دیگر ویژگی‌های این بیماری می‌توان به سر بزرگ و پیشانی برجسته اشاره کرد.
طبق مرکز پزشکی دانشگاه کلمبیا (CUMC) این اختلال تقریباً در 1 در 25000 تولد زنده رخ می دهد و در مردان و زنان به یک اندازه رایج است.
برای تشخیص این بیماری و سایر بیماری های ژنتیکی می توانید به بهترین آزمایشگاه ژنتیک تهران مراجعه نمایید و با انجام مشاوره ژنتیک و آزمایشات ژنتیکی لازم از بروز بیماریهای ژنتیکی، پیشگیری نمایید.
چه عواملی باعث آکندروپلازی می شود؟
در طول رشد اولیه جنین، بیشتر اسکلت شما از غضروف تشکیل شده است. به طور معمول، بیشتر غضروف ها در نهایت به استخوان تبدیل می شوند. با این حال، در صورت بروز آکندروپلازی، بسیاری از غضروف‌ها به استخوان تبدیل نمی‌شوند. این به دلیل جهش در ژن 3FGFR ایجاد می شود.
این ژن دستورالعمل‌هایی برای ساخت پروتئینی ارائه می‌دهد که در رشد و نگهداری استخوان نقش دارد.
آیا آکندروپلازی ارثی است؟
اکثر موارد آکندروپلازی ارثی نیستند. حدود 80 درصد از افراد مبتلات به آکندروپلازی به دلیل یک جهش جدید (de novo) در ژن FGFR3 به این بیماری مبتلا شده‌اند درحالیکه والدینشان قد طبیعی داشته اند. در موارد ارثی، این بیماری توارث اتوزومی غالب دارد و افراد مبتلا ژن FGFR3 جهش یافته را از والدین مبتلای خود به ارث می‌برند. جنینهایی که دو نسخه جهش یافته از این ژن را از دو والد خود به ارث می‌برند، مبتلا به شکل شدید آکندروپلازی شده و معمولاً مرده به‌دنیا می‌آیند.
اگر یکی از والدین این عارضه را داشته باشد، احتمال ابتلای کودک به آن 50 درصد است.
اگر هر دو والدین این بیماری را داشته باشند، کودک دارای موارد زیر است:
- 25 درصد احتمال قد طبیعی
- 50 درصد احتمال داشتن یک ژن معیوب که باعث آکندروپلازی می شود
- 25 درصد احتمال به ارث بردن دو ژن معیوب، که منجر به شکل کشنده آکندروپلازی به نام آکندروپلازی هموزیگوت می شود.
نوزادانی که با آکندروپلازی هموزیگوت متولد می شوند معمولاً مرده به دنیا می آیند یا در عرض چند ماه پس از تولد می میرند.
علائم آکندروپلازی چیست؟
افراد مبتلا به آکندروپلازی به طور کلی سطح هوش طبیعی دارند. علائم آنها جسمی است نه روانی.
در هنگام تولد، کودک مبتلا به این بیماری احتمالاً دارای علائم زیر خواهد بود:
- قد کوتاهی که از نظر سن و جنس به طور قابل توجهی کمتر از حد متوسط است
- کوتاهی دست ها و پاها، به خصوص بالای بازوها و ران ها در مقایسه با قد بدن
- انگشتان کوتاهی که در آن انگشت حلقه و وسط نیز ممکن است از یکدیگر دور باشند
- سر نامتناسب نسبت به بدن
- یک پیشانی غیر طبیعی بزرگ و برجسته
مشکلات یک نوزاد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش تون عضلانی، که می تواند باعث تاخیر در راه رفتن و سایر مهارت های حرکتی شود
- آپنه، که شامل دوره های کوتاه تنفس کند یا توقف تنفس است
- هیدروسفالی
- تنگی نخاع، که باریک شدن کانال نخاعی است که می تواند طناب نخاعی را فشرده کند.
کودکان و بزرگسالان مبتلا به آکندروپلازی ممکن است علائم زیر را نشان دهند:
- در خم کردن آرنج خود مشکل دارند
- چاقی
- عفونت های مکرر گوش به دلیل مجرای باریک در گوش
- پاهای خمیده
- انحنای غیر طبیعی ستون فقرات به نام کیفوز یا لوردوز
- تنگی کانال نخاع
قد کودک مبتلا به آکندروپلازی چقدر رشد خواهد کرد؟
طبق گفته بیمارستان کودکان فیلادلفیا (CHOP) میانگین قد افراد مبتلا در بزرگسالان، 131 سانتی‌متر برای مردان و 123 سانتی‌متر برای زنان می‌باشد.
آکندروپلازی چگونه تشخیص داده می شود؟
آکندروپلازی را می‌توان قبل از تولد از طریق سونوگرافی تشخیص داد. همچنین می‌توان با استفاده از آزمایش‌های ژنتیکی ابتلای جنین به این بیماری را تشخیص داد.
تشخیص در دوران بارداری
برخی از ویژگی های آکندروپلازی در طول سونوگرافی قابل تشخیص است که شامل هیدروسفالی یا سر غیر طبیعی بزرگ است. اگر پزشک مشکوک به آکندروپلازی باشد، ممکن است آزمایشات ژنتیکی تجویز شود. این آزمایش‌ها به دنبال ژن معیوب FGFR3 در نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک، میگردد.
تشخیص بعد از تولد
پزشک می تواند با بررسی ویژگی های کودک بیماری را تشخیص دهد. همچنین ممکن است پزشک برای اندازه‌گیری طول استخوان‌های نوزاد عکس‌برداری با اشعه ایکس را درخواست کند. این کار می تواند به تایید تشخیص کمک کند. همچنین ممکن است برای جستجوی ژن معیوب FGFR3 آزمایش خون تجویز شود.
آکندروپلازی چگونه درمان می شود؟
متاسفانه درمان شناخته‌شده و قطعی برای آکندروپلازی وجود ندارد، اما برخی از درمان‌ها به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آکندروپلازی کمک می‌کند که عبارتند از کنترل قد، وزن و دور سر با استفاده از منحنی‌های رشد استاندارد شده برای آکندروپلازی، جلوگیری از چاقی که از اوایل دوران کودکی شروع می‌شود، معاینات نورولوژیک دقیق و ارجاع به پزشک مغز و اعصاب در صورت لزوم، MRI یا CT برای ارزیابی هیپوتونی شدید یا علائم فشردگی نخاع، کنترل عفونت مکرر گوش میانی و ارزیابی گفتار در سن 2 سالگی.
اخیراً داروی Vosoritide برای افزایش قد کودکان مبتلا به آکندروپلازی از سن 5 سالگی تا بسته شدن صفحات رشد تجویز می‌شود. شایع‌ترین عوارض جانبی این دارو، واکنش‌هایی در محل تزریق و افت فشار خون گذرا پس از تزریق این دارو می‌باشد. مطالعات فاز 3 این دارو نشان داده است که تزریق زیرجلدی روزانه این دارو سبب افزایش رشد 5/1 سانتی‌متر در سال می‌شود.
در صورت ابتلای هر یک از زوجین به این بیماری، و یا شک ابتلای جنین به آکندروپلازی، زوجین میتوانند با مراجعه به پزشک متخصص ژنتیک و انجام آزمایش در دوره بارداری بر روی پرزهای کوریونی و یا مایع آمنیون جنین از تولد فرزند مبتلا به آکندروپلازی پیشگیری نمایند.
منابع:
گروه علمی شبکه آزمایشگاهی رصد، بخش ژنتیک
https://rarediseases.info.nih.gov/