هیپوتیروئیدی به صورت کمبود ترشح و فعالیت هورمونهای تیروئیدی تعریف میشود. هیپوتیروئیدی به شکل خفیف تا شدید در 2 تا 15 درصد افراد جامعه رخ میدهد و زنان بیش از مردان مبتلا میشوند و با افزایش سن شیوع آن در هر دو جنس افزایش می یابد. وقتی هیپوتیروئیدی در زمان طفولیت رخ دهد نتیجه آن حالتی به نام کرتینیسم است که با عقب ماندگی رشد فیزیکی و هوشی مشخص میشود. در صورتی که هیپوتیروئیدی شدید باشد میگزودم به وجود می آید.
کمبود ید معمول ترین علت هیپوتیروئیدی در سرتاسر جهان است.
فراوان ترین علت هیپوتیروئیدی در کشورهای توسعه یافته که مصرف ید کافی است، تیروئیدیت هاشیموتو یا تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن می باشد. این حالت در نتیجه تخریب خود ایمنی تیروئید حاصل میشود.
تیروئیدیت هاشیموتو از طیف بیماریهای خود ایمنی تیروئید است که ژنتیکی بوده و ممکن است با بیماری های دیگر نظیر کم خونی پرنیسیوز و هیپوپاراتیروئیدی همراه باشد. این بیماری در مراحل ابتدایی با تیروئید بزرگ منتشر شناسایی میشود ولی با پیشرفت بیماریاندازه آن کوچک میشود به طوری که در مراحل دیررس بیماری تیرئید بسیار کوچک شده و وزنیآن 10 تا 20 گرم است.
علائم بالینی:
- کاهش درجه حرارت بدن، کاهش تعریق، کاهش تحمل سرما
- افزایش وزن
- کاهش اشتها
- پوست خشک و ضخیم
- ریزش مو
- صورت پف آلود
- کند ذهنی، فراموشی، کاهش شنوایی
- ضعف
- یبوست
- کاهش باروری در هر دو جنس
- کاهش رشد استخوانی و تاخیر در بلوغ اسکلتی
هیپوتیروئیدی مادرزادی (کرتینیسم)
هیپوتیروئیدی مادرزادی یک علت قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی است که در حدود 1 به 4000 تولد مشاهده میشود و در دختران و برابر پسرها شایع تر است. با توجه به اینکه در اکثر موارد یافته های بالینی در بدو تولد به شکلی نیست که هیپوتیروئیدی مادرزادی مطرح گردد، غربالگری نوزادان برای تشخیص زودرس ضروری است. برای غربالگری از اندازه گیری TSH,T4 استفاده میشود. این اندازه گیری عموما بر روی لکه های خونی انجام میشود که از پاشنه پای نزادان بر روی کاغ صافی جمع آوری شده است.
در مورد نوزادان در صورتی که میزان TSH کمتر از 10 mIU/L باشد نیاز به اقدام خاصی نیست. در صورتی که این میزان در دامنه 20-10 قرار داشته باشد آزمایش باید 2 تا 6 هفته بعد تکرار شود و در صورتی که بیش از 20 mIU/L باشد نیاز به ارزیابی های آندوکرینولوژی برای تشخیص هیپوتیروئیدی وجود دارد.
در مورد نوزادان دارای وزن هنگام تولد بسیار پایین نیاز به انجام مجدد آزمایش ر هفته دوم و چهارم تا ششم برای جستجوی هیپوتیروئیدی زور گذر با روع دیررس می باشد.
هیپوتیروئیدی شدید و درمان نشده ممکن است به حالتی تحت عنوان اغمای میگزودمی منتهی شود. بیماران مبتلا دارای صورت و پوست متورم، افت ضربان قلب، کاهش دمای بدن و افت فشارخون هستند. این حالت معمولا به واسطه یک ناخوشی هم زمان مانند عفونت، سکته و یا درمان با داروهاای نظیر خواب آورها تشدید میشود. در صورت عدم تشخیص و درمان سریع میتواند تهدید کننده زندگی باشد.
تشخیص:
سه حالت اصلی هیپوتیروئیدی شامل اولیه، تحت بالینی و مرکزی می باشند. وقتی برای تشخیص از آزمایش های TSH,FT4 استفاده میشود تمایز این حالات آسان است.
|
نوع |
TSH |
FT4 |
T4 |
|
مرکزی |
پایین یا طبیعی |
پایین |
پایین |
|
اولیه |
بالا |
پایین |
پایین |
|
تحت بالینی |
بالا |
طبیعی |
طبیعی |
|
فیزیولوژیک |
طبیعی |
طبیعی |
پایین |
در هیپوتیروئیدی اولیه میزان TSH سرم افزایش زیادی دارد بنابراین این تست حساس ترین آزمایش برای تشخیص این وضعیت است.
هیپوتیروئیدی تحت بالینی ممکن است با نارسایی قلبی و ناهنجریهای عصبی-روانی مرتبط باشد. در این حالت از بیماری افزایش متوسط TSH مشاهده میشود و میزان FT4 طبیعی یا پایین است.
در مبتلایان به هیپوتیروئیدی مرکزی مقدار TSH پایین یا طبیعی است.
درمان:
هیپوتیروئیدی با جایگزینی هورمون درمان میشود. لووتیروکسین درمان انتخابی است.
منبع:
کتاب هورمون شناسی تالیف دکتر رضا محمدی مسئول بخش بیوشیمی و هورمون شبکه آزمایشگاهی رصد