تخمدان ها اندام هایی کوچک و شبیه به بادام هستند که در هر دو طرف رحم قرار دارند. تخمک در تخمدان ها تولید می شوند. سرطان تخمدان می تواند در بخشهای مختلف تخمدان رخ دهد.
سرطان تخمدان می تواند در سلول های ژرم یا لایه زاینده، استروما و یا اپیتلیال تخمدان شروع شود. سلول های ژرم سلولهایی هستند که به تخمک تبدیل می شوند. سلولهای استروما بافت تخمدان را تشکیل می دهند. سلول های اپیتلیال لایه بیرونی تخمدان را تشکیل می دهند.
سرطان تخمدان به علت تغییرات بدخیم سلولهای تخمدان ایجاد می‌شود و دومین سرطان شایع دستگاه تناسلی زنان و هفتمین سرطان زنان می‌باشد. خطر مرگ و میر این بیماری از سایر سرطانهای دستگاه تناسلی بیشتر است. در ۸۰٪ موارد این نوع سرطان بعد از ۴۰ سالگی بروز می‌کند.
علائم سرطان تخمدان
سرطان تخمدان در مراحل اولیه ممکن است علامتی نداشته باشد که می تواند تشخیص آن را بسیار دشوار کند. با این حال ، برخی از علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نفخ مکرر
- احساس پری پس از خوردن مقدار کمی غذا
- نیاز مکرر و فوری به دفع ادرار
- درد یا ناراحتی در شکم یا لگن
این علائم شروع ناگهانی دارند و به راحتی از بین نمی روند.
علائم دیگر سرطان تخمدان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد پایین کمر
- درد در حین مقاربت
- یبوست
- سوء هاضمه
- خستگی
- تغییر در چرخه قاعدگی
- افزایش وزن
- کاهش وزن
- خونریزی واژن
- آکنه
- کمر دردی که بدتر می شود
انواع سرطان تخمدان
سرطان اپیتلیال تخمدان
سرطان سلول اپیتلیال شایعترین نوع سرطان تخمدان است و 85 تا 89 درصد از سرطانهای تخمدان را تشکیل می دهد. این نوع سرطان معمولاً در مراحل اولیه علائمی ندارد.
عوامل ژنتیکی در بروز این نوع سرطان اهمیت ویژه ای دارند و در خانواده هایی که سابقه سرطان های زیر وجود دارد احتمال بروز این سرطان بیشتر است:
- سرطان تخمدان همراه با سرطان پستان
- سرطان تخمدان بدون سرطان پستان
- سرطان تخمدان و سرطان کولون
زنانی که دو یا چند نفر از بستگان درجه یک آنها، از جمله مادر، خواهر یا فرزندشان مبتلا به سرطان تخمدان هستند، بیشترین خطر را دارند. داشتن حتی یک فرد درجه یک مبتلا به سرطان تخمدان، خطر ابتلا را افزایش می دهد. ژنهای سرطان پستان BRCA1 و BRCA2 نیز با خطر بروز سرطان تخمدان همراه هستند.
عواملی که با افزایش بقا در خانمهای مبتلا به کارسینوم اپیتلیال تخمدان مرتبط هستند عبارتند از:
- تشخیص در مراحل اولیه
- ابتلا در سنین پایین تر
- ابتلا به تومور با اندازه کوچک
- ابتلا به سرطان ناشی از ژنهای BRCA1 و BRCA2
سرطان سلولهای ژرم تخمدان
سرطان سلولهای ژرم تخمدان در سلولهایی که تخمک را تولید می کنند، ایجاد می شوند. معمولاً در زنان جوان اتفاق می افتد. این نوع تومور ها می توانند بزرگ باشند و به سرعت رشد کنند. گاهی، سلولهای تومور HCG ترشح می کنند که می تواند منجر به یک آزمایش مثبت کاذب بارداری شود.
سرطانهای سلولهای ژرم قابل درمان هستند. عمل جراحی اولین روش درمانی است. شیمی درمانی بعد از عمل توصیه می شود.
سرطان سلول استرومای تخمدان
سرطان سلولهای استرومایی از سلولهای بافت تخمدان ایجاد می شوند. برخی از این سلول ها هورمونهای استروژن، پروژسترون و تستوسترون تولید می کنند.
سرطانهای سلولهای استرومای تخمدان نادر هستند و به آرامی رشد می کنند. آنها استروژن و تستوسترون ترشح می کنند. تستوسترون بیش از حد می تواند باعث آکنه و افزایش موهای صورت شود. استروژن بیش از حد می تواند باعث خونریزی غیر طبیعی رحم شود. این علائم باعث می شوند که سرطان سلولهای استروما در مراحل اولیه تشخیص داده شوند. این نوع سرطان معمولاً با جراحی درمان می شود.
تشخیص سرطان تخمدان
تشخیص سرطان تخمدان با اخذ سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی آغاز می شود. معاینه فیزیکی شامل معاینه لگن و رکتوم است. ممکن است آزمایشات زیر نیز برای تشخیص این بیماری درخواست شود.
- شمارش کامل خون
- آزمایش آنتی ژن 125 سرطان، که در صورت ابتلا به سرطان تخمدان ممکن است افزایش یابد.
- آزمایش HCG که در صورت تومور سلول ژرم افزایش می یابد.
- آزمایشی آلفا-fetoprotein، که توسط تومورهای سلولهای ژرم تولید شود.
- آزمایش لاکتات دهیدروژناز، که در تومور سلول ژرم افزایش می یابد.
- آزمایش inhibin، استروژن و تستوسترون که ممکن است در تومور سلول استروما افزایش یابد.
- آزمایش عملکرد کبد برای تعیین اینکه آیا سرطان متاستاز یافته است یا خیر.
- آزمایش عملکرد کلیه برای تعیین اینکه آیا سرطان باعث انسداد در دستگاه ادراری شده است یا خیر، و آیا به مثانه و کلیه گسترش یافته است یا خیر.
دیگر اقدامات پاراکلینیک که می توان برای تشخیص سرطان تخمدان استفاده کرد، عبارتند از:
بیوپسی
بیوپسی برای تعیین وجود سرطان ضروری است. در این روش، یک نمونه بافتی کوچک از تخمدان ها گرفته می شود تا سلول های سرطانی را جستجو شود. این کار با سوزن و تحت هدایت سی تی اسکن یا سونوگرافی، انجام می شود. از طریق لاپاروسکوپ نیز می توان این کار را انجام داد.
تست های تصویربرداری
انواع مختلفی از آزمایشات تصویربرداری وجود دارد که می توانند به دنبال تغییر در تخمدان ها و سایر ارگان ها باشند که شامل سی تی اسکن ، MRI و اسکن PET است.
بررسی متاستاز
اگر پزشک مشکوک به سرطان تخمدان است، ممکن است آزمایش های دیگری را انجام دهد تا ببیند آیا سرطان به سایر ارگان ها سرایت کرده است. این آزمایشات ممکن است موارد زیر را شامل شود:
- آزمایش ادرار برای بررسی گسترش سرطان به مثانه و کلیه ها
- انجام رادیو گرافی قفسه سینه برای تشخیص گسترش تومورها به ریه ها
- باریم انما برای بررسی گسترش تومور به کولون یا رکتوم
مرحله بندی سرطان تخمدان
مرحله اول سرطان تخمدان مربوط به زمانی است که سرطان به یک یا هر دو تخمدان یا لوله های فالوپ محدود می شود. در مرحله اول سرطان باید داخل تخمدان/لوله های فالوپ یا روی سطح این اندام ها باشد. در این مرحله ممکن است پوشش خارجی تخمدان شکسته شود. بنابراین ممکن است سلول های سرطانی در مایع اطراف شکم وجود داشته باشند اما اندام های شکم را تحت تاثیر قرار نمی دهند.
مرحله دوم سرطان زمانی رخ می دهد که سرطان علاوه بر تخمدان ها یا لوله های فالوپ در سایر نواحی لگنی نیز وجود دارد. به این معنی که سرطان در هر دو تخمدان و لوله های فالوپ پیدا می شود. همچنین ممکن است در رحم، مثانه، روده بزرگ یا مقعد نیز وجود داشته باشد.
در مرحله سوم سرطان مثانه سلول های سرطانی در نواحی مرحله دوم هستند اما به غدد لنفاوی در نواحی شکمی، پوشش شکمی یا سطوح کبد یا طحال گسترش یافته اند.
مرحله چهارم سرطان زمانی است که سرطان در نواحی لگن و شکم قرار داشته اما به سایر قسمت های دیگر بدن نیز گسترش یافته است. این نواحی شامل داخل کبد، طحال، ریه، مغز و سایر اندام ها، مایع اطراف ریه، غدد لنفاوی کشاله ران یا سایر قسمت ها می باشد.
درمان سرطان تخمدان
درمان بستگی به میزان پیشرفت سرطان دارد و معمولا شامل یک یا دو تا از روشهای درمانی زیر است:
- شیمی درمانی
- پرتودرمانی
- جراحی برای تعیین مرحله سرطان و برداشتن تومور
- هورمون درمانی
منابع:
www.ocrahope.org/Ovarian_Cancer/Symptoms