PSA پروتئینی است كه به وسیلة سلولهای پروستات ساخته می‌شود. پروستات غده‌ای كوچك است كه تولید بخشی از مایع سمینال را به عهده دارد، بیشتر مقدار PSA تولید شده از طریق مایع سمینال دفع می‌شود و مقداری نیز وارد جریان خون می‌شود.
PSA به دو شكل در خون وجود دارد، نوع آزاد (Free PSA) و نوع پیوند شده با پروتئین. به طور كلی جهت غربالگری، آزمایش Total PSA انجام می‌شود كه در این آزمایش مجموع PSA پیوند شده و آزاد اندازه‌گیری می‌شود.
آزمایش PSA جهت تشخیص سرطان نمی‌باشد و برای این امر بهتر است بیوسپی پروستات انجام شود كه در این آزمایش مقدار خیلی كمی‌از بافت پروستات برداشته می‌شود و در آزمایشگاه پاتولوژی سلولهای بافت از نظر سرطانی بودن بررسی می‌شوند.
این آزمایش چرا و چه موقع درخواست می‌شود؟
برای غربالگری سرطان پروستات، بررسی نیاز به نمونه برداری (بیوسپی) از بافت پروستات، جهت پایش درمان سرطان پروستات و تشخیص یا عود مجدد بیماری این آزمایش درخواست می‌شود وقتی در آقایان دفع ادرار به سختی و همراه با درد صورت می‌گیرد می‌تواند نشانه ای از نیاز به انجام این آزمایش باشد. مردان بالاتر از 50 سال نیز لازم است تا هر دو سال یك بار این آزمایش را انجام دهند.
نمونۀ مورد نیاز جهت انجام این آزمایش نمونه خون وریدی است.
24 ساعت قبل از انجام آزمایش از اعمال جنسی پرهیز گردد زیرا باعث افزایش سطح PSA می‌شود.
در صورتی كه نتیجة آزمایش PSA در فردی غیرطبیعی باشد جهت بررسی‌های بیشتر بیوسپی پروستات و سونوگرافی درخواست می‌شود. زمانی كه نتیجة آزمایش در فردی كمی‌بالاتر از حد طبیعی باشد ممكن است پزشك جهت بررسی بیشتر نسبت PSA آزاد به PSA كل را نیز درخواست نماید. این تست به پزشك كمك می‌كند تا تشخیص دهد این افزایش PSA منشاء سرطانی دارد یا نه.
از علائم سرطان پروستات مشكلات دفع ادرار و درد ناحیه لگنی را می‌توان نام برد. فعالیت‌های بدنی شدید نظیر دوچرخه سواری می‌تواند روی پروستات تأثیر گذار باشد و به طور موقت سطح PSA را بالا ببرد. انجام اعمال جنسی نیز می‌تواند طی 24 ساعت قبل از انجام آزمایش سطح PSA را هنگام آزمایش بالا ببرد. بعضی از داروها نیز می‌توانند سطح PSA را افزایش یا كاهش دهند. در صورت عفونت پروستات و محیط اطراف آن نیز سطح PSA در خون افزایش می‌یابد كه در شرایط نام برده پزشك به شما توصیه خواهد كرد كه چند هفته بعد دوباره آزمایش PSA را تكرار نمایید.